F0B 64C4:4=3 - Franka Meijer
Commentaren
Transcriptie
F0B 64C4:4=3 - Franka Meijer
58;<144;3 NR. 7 OKTOBER 2006 | FILMBEELD IS EEN UITGAVE VAN HET NEDERLANDS FONDS VOOR DE FILM EN VERSCHIJNT DRIE KEER PER JAAR F0B 64C4:4=3 6A:MK6CL6GB:G96B:CIDB:G>HB6C DK:G9:@G68=IK6C=:IHIDGN7D6G9 <4C7>38B27 B270E4=4=B;89?4= I=DB=D;;B6CI:@:CIE6JAK:G=D:K:C 6I:9:?DC<9D:IK:GHA6< K6CI=>[email protected]@"@DE:C=6<:C >C:@:=DJIB6CDK:G 8::HK6C:9:/LDG9I9: :><:CL>?H=:>9:C 9D8JB:CI6>G:EGD9J8I>: 9DDGO:II>C<HK:GBD<:C 7:9G:><94 >C=DJ9 IN ROULATIE INTERVIEW MET ALEX VAN WARMERDAM EN TOM ERISMAN 04 17 Filmbeeld belicht drie maal per jaar door het Filmfonds gesteunde projecten in alle categorieën van de Nederlandse film: Animatie, Kort, Experimenteel, Documentaire en Speelfilm. Het maakproces wordt belicht, beleidskwesties komen aan de orde en de prestaties worden bijgehouden. Filmbeeld wordt gedrukt in een oplage van 2100 exemplaren en verspreid onder scenaristen, regisseurs en producenten, overheid en politiek, branche- en belangenorganisaties en de media. Suggesties en opmerkingen zijn welkom. Als u dit blad nog niet thuis ontvangt of als u iemand anders wilt opgeven, dan kan dat via www.filmfonds.nl, de button vindt u links onderin. NL KORT CEES VAN EDE EN DE ONAFHANKELIJKE DOCUMENTAIRESECTOR 06 20 ESTAFETTE-INTERVIEW: GAMILA YLSTRAINEKE HOUTMAN FRAGMENT: FOREVER 08 OVER DE EUROP PRODUCTIE KRU IN SPIJKE 22 DE VERVOERSC VAN DE SNEL PESE COUISTOCHT ERBROEK CENTRALE DIGITALE LWEG: IIP 10 BINGER DOCUMENTARY DIRECTORS COACHING PROGRAM 13 24 ATE DE JONG BLIKT TERUG OP THINKTANKKOPENHAGEN 27 OP DE SET VAN ZWARTBOEK 14 FEITEN & CIJFERS COLOFON EN RECENSENTENSCORE HET DAGBOEK: KARINA SMULDERS Met acht speelfilms en een reeks documentaires is het aanbod van Nederlandse films dit najaar gelukkig ruimer dan dit voorjaar. Een film waar niemand omheen kan, is Zwartboek. De film werd in Venetië door Screen Daily, Variety en de International Herald Tribune omarmd. Een sfeertekening van de filmset van Paul Verhoeven in tekst en beeld krijgt u van Thom Hoffman in Op de set. In Casestory leest u over de totstandkoming van die andere grote internationale coproductie, Kruistocht in Spijkerbroek. Filmer, schrijver en acteur Alex van Warmerdam vertelt in DuoInterview over zijn symbiotische samenwerking met cameraman Tom Erisman tijdens het maken van de film Ober. In Bespiegeling beschrijft regisseur en producent Ate de Jong zijn observaties over Europese staatsteun en Europese filmpolitiek tijdens ThinkTank in Kopenhagen. En hoofd documentaire van de NPS Cees van Ede schetst in De Kwestie waarom juist de onafhankelijke documentaireproducenten in het nauw dreigen te komen door het beleid en de veranderingen bij de publieke omroepen. Filmbeeld # 8 kunt u eind januari 2007 verwachten. • Jonathan Mees 16 30 =027CA8C Regie: Dana Nechushtan Productie: Waterland Film & TV Scenario: Franky Ribbens Distributie: A-Film Cast: Frank Lammers, Fedja van Huêt, Peggy Jane De Schepper Taxichauffeur Dennis zit tot zijn nek toe in de schulden, waardoor hij verstrikt raakt in een crimineel netwerk en ook alles verliest wat hem lief is. Dan ontvlamt in hem een allesverzengend wraakgevoel. Oorlog in de straten van Amsterdam. In roulatie: 12 oktober 2006 FILMBEELD • OKTOBER 2006 >CGDJA6I>: SAMENSTELLING: FRANKA MEIJER ) ;>AB7::[email protected]>[email protected]>?O:G 6C>B6I>: 586=4AC744=3>50B8;4=C 24=CDAH 9D8JB:CI6>G: :ME:G>B:CI::A HE::A;>AB B;'=' :AD8BC>27C8=B?89:4A1A>4: Regie: Nathalie Alonso Casale Scenario: José-Luis Alonso Hernandez en Nathalie Alonso Casale Productie: Fu Works, Titanic Productions Distributie: Filmmuseum Cast: Edgar Figner, Tatiana Tkatsch, Angelika Nevolina Verhaal over de nauwelijks bekende sovjetcinema door de ogen van Edgar Figner, een van de laatste ‘Gerauschmachers’. Over de verschillende betekenissen van stilte. Er is stilte in de geschiedenis van de geluidsopname in de Russische cinema en er is stilte vanwege de sociale en politieke insluiting waarin Rusland voor bijna een eeuw verkeerde. Regie en scenario: Frank van Geloven en Edwin Visser Productie: Lagestee Film Distributie: Moonlight Films Cast: Victoria Koblenko, Teun Kuilboer, Kürt Rogiers Kristel Lodema, een paranormaal begaafde studente, gaat met een groep vrienden naar een oude steenkolenmijn om het manuscript op te halen van haar vader, die net is overleden. In de mijn weigert de lift dienst, waardoor de groep vast komt te zitten. Een aantal vrienden oppert het plan om met het Ouija-bord van Kristels vader de geest van een oude ‘vuurman’ op te roepen. Wat als een grap begint, mondt uit in een nachtmerrie. In roulatie: 7 september 2006 In roulatie: 5 oktober 2006 Regie: Ben Sombogaart Productie: The Kasander Film Company Scenario: William Haney (USA), Jean-Claude van Rijckeghem (B) en Chris Craps (B) Distributie: Benelux Film Distribution Cast: Joe Flynn, Stephanie Leonidas, Jan Decleir en Emily Watson De vijftienjarige Dolf gebruikt een prototype van een tijdmachine en belandt tegen zijn wil in de Middeleeuwen. Hij wordt neergeslagen door overvallers, maar wordt gered door de mooie en stoere Jenne. Zij maakt deel uit van de kinderkruistocht: achtduizend kinderen op weg naar Jeruzalem om de stad te bevrijden van de Arabieren. Dolf verdenkt de charismatische leider van de kruistocht, vader Anselmus, ervan dat hij hem inzet als een pion in zijn verschrikkelijke plannen. In roulatie: 16 november 2006 redden haalt de leider van het verzet haar over om een affaire met het hoofd van de SD te beginnen. Ze wordt steeds verder meegezogen in een dodelijk web van dubbelspel en verraad. In roulatie: 14 september 2006 Heren en eindigt als Koningin van de Hemel. Deze controversiële uitersten markeren de persoonlijke queeste van de maakster naar de belangrijkste Baar-Moeder van de wereld, Maria van Nazareth, en de emoties en motieven van de mensen die Maria aanbidden. In roulatie: najaar 2006 FX[SA^\P]RT In roulatie: 9 november 2006 foto Victor Arnolds >14A Regie en scenario: Alex van Warmerdam Productie: Graniet Film Distributie: A-Film Cast: Alex van Warmerdam, Thekla Reuten, Ariane Schluter, Pierre Bokma Als de vijftigjarige ober Edgar genoeg heeft van zijn miserabele bestaan gaat hij letterlijk verhaal halen bij de scenarioschrijver van zijn leven. Hij wil geen lastige klanten meer, hij wil van zijn vrouw af, hij wil een nieuwe vriendin en nieuwe buren. In roulatie: 28 september 2006 340;8=60=3F744;8=68=B<0;; 0A<B Regie en scenario: Sander Francken Productie: Sander Francken Film Distributie: nnb Door de ogen van twee special effect experts (voor wie kleine wapens een vorm van entertainment zijn), een beroemd ontwerper (voor wie kleine wapens een bron van schoonheid zijn) en een vooraanstaand journalist die over illegale transacties publiceert, ontdekt de kijker hoe de in rijke landen geproduceerde wapens er de oorzaak van zijn dat het leven van een groeiend aantal mensen in ontwikkelingslanden geruïneerd wordt. In roulatie: n.n.b. (verwacht: eind van het jaar) 74C?00A3E0=B8=C4A:;00B (re-release) Regie: Mischa Kamp Productie: Bos Bros Film & TV Productions Scenario: Tamara Bos Distributie: Warner Bros Cast: Jan Decleir, Betty Schuurman, Anneke Blok, Mamoun Elyounoussi Het Chinese meisje Winky leert voor het eerst het sinterklaasfeest kennen. In roulatie: 11 oktober 2006 C743DC27C>D27 Regie en scenario: Ulrike Helmer Productie: Egmond Film & TV Distributie: nnb The Dutch Touch gaat over muziek, hiphop en leven. Brainpower, The Anonymous Mis, Loyd the Homeboy, Extince, Double Deuce en de Rijmschutter nemen je mee in het verhaal van hiphop in Nederland. In roulatie: december 2006 IF0AC1>4: Regie: Paul Verhoeven Productie: Fu Works Scenario: Gerard Soeteman en Paul Verhoeven Distributie: A-Film Cast: Carice van Houten, Thom Hoffman, Halina Reijn, Derek de Lint, Johnny de Mol, Michiel Huisman Een jonge joodse vrouw sluit zich aan bij het Haagse verzet. Om zijn zoon te 5>A4E4A Regie en scenario: Heddy Honigmann Productie: Cobos Films Distributie: Cinema Delicatessen De mysterieuze schoonheid, de kalmte en de troostende werking van de bijzondere Parijse begraafplaats Père-Lachaise door de ogen van mensen van vlees en bloed. Gaandeweg wordt zichtbaar en voelbaar hoe de begraafplaats niet alleen een laatste rustplaats is voor de doden, maar vooral een plek waar de levenden vrede en zelfs inspiratie kunnen vinden. In roulatie: 12 oktober 2006 0E4<0A80 Regie en scenario: Nouchka van Brakel Productie: Egmond Film & TV Distributie: Cinemien De fabelachtige carrière van een jong meisje dat begint als Dienstmaagd des In Roulatie belicht een selectie van Nederlandse producties die de komende maanden worden uitgebracht. Alle roulatiedata zijn onder voorbehoud. FILMBEELD • OKTOBER 2006 Regie: Jean van de Velde Productie: M4all Scenario: Jean van de Velde en Maarten Lebens Distributie: Independent Films Cast: Daniel Boissevain, Marcel Hensema Als de jonge Koos van Dijk op zoek is naar een podiumact voor zijn pas geopende café, ontmoet hij de nog onbekende Herman Brood met wie het liefde op het eerste gezicht is. Samen vertrekken ze naar Amerika om hun geluk te beproeven. Een film over een unieke vriendschap in een setting van sex, drugs en rock-’n-roll. * [email protected] SAMENSTELLING: FRANKA MEIJER >C9:O:GJ7G>:@K>C9IJ::CH:A:8I>:K6CC:9:GA6C9H:;>ABH:C;>[email protected]:GH 9>:K6C6;6EG>A'%%+>C9:EG>?O:CK>:A:CDE7J>I:CA6C9H:;:HI>K6AH#K:G9:G/ @6G>CK6C<>AHIDK:G=66GBDD>HI:C:9:GA6C9H:;>AB:C9:6<:C96B:I 7:A6C<G>[email protected]:;:HI>K6AH>C7>CC:C":C7J>I:CA6C9# =434A;0=3B458;<B4= 58;<<0:4AB8=34?A89I4= • Grand REMI Award voor Beste Bioscoopfilm April 2006, Houston International Film Festival (VS) • 2x Special Jury Award Leef! FILMBEELD • OKTOBER 2006 Knetter + (speelfilm) Regie: Martin Koolhoven Productie: Lemming Film Mei 2006, Leeds Young People’s Film Festival (Engeland) • Young Audience Award voor Beste Film Juni 2006, Zlin International Film Festival for Children and Youth (Tsjechië) • Award van de Internationale Expert Jury voor Beste Film • Award van de Internationale Kinderjury voor Beste Film • Award van de Oecumenische Jury Don (speelfilm) Regie: Arend Steenbergen Productie: Egmond Film & TV Juli 2006, Montevideo Divercine Film Festival (Uruguay) • Prize of the Children’s Jury Johan (speelfilm) Regie: Nicole van Kilsdonk Productie: Egmond Film & TV April 2006, Houston International Film Festival (VS) (speelfilm) Regie: Willem van de Sande Bakhuyzen Productie: IdtV Film April 2006, Lecce European Cinema Festival (Italië) • Best Cinematography Award Festival (Zwitserland) • Audience Prize Een ingewikkeld Verhaal, eenvoudig verteld Voices of Bam (documentaire) Regie: Aliona van der Horst en Maasja Ooms Productie: Zeppers Film & TV April 2006, Nyon Festival Vision du Réel (Zwitserland) • Prijs van de Interreligieuze Jury Mei 2006, Tribeca Film Festival New York (VS) • Speciale Documentaire Jury Prijs (speelfilm) Regie: Jaap van Heusden Productie: Nederlandse Film en Televisie Academie Juni 2006, Tel Aviv International Student Film Festival (Israël) • Award voor Best Screenplay Teddy Lepel (speelfilm) Regie: Willem van de Sande Bakhuyzen Productie: Lemming Film Mei 2006, Giffoni Hollywood Film Festival (VS) • Jongeren Jury Award in de categorie Reach the Sky (animatie) Regie: André Bergs Productie: il Luster Productions April 2006, Festival International du Film d’Aubange (Frankrijk) • Prijs voor Beste Animatiefilm Off Screen (speelfilm) Regie: Pieter Kuijpers Productie: Rinkel Film & TV Productions Co-producent: VPRO Television, Another Dimension of an Idea (België) Maart/april 2006, Philadelphia Film Festival (VS) • Jury Prize voor Best Feature Film Dilemma (korte film) Regie: Boris Paval Conen Productie: 24FPS Features Juli 2006, Neuchâtel International Fantastic Film Dreaming by Numbers (documentaire) Regie: Anna Bucchetti Productie: Armadillo Film Mei 2006, Perm International Documentaire Festival Flahertiana (Rusland) • Juryprijs Mei 2006, Warschau Planete Doc Review (Polen) • Millennium Award Juni 2006, Napels Film Festival (Italië) • Vesuvio Award voor Beste Lange Documentaire • Premio Ateneapoli, prijs van filmstudenten en filmdocenten 34<>>8BC4=434A;0=3B458;< Karin van Gilst, voormalig hoofdredacteur van Intermediair, nu hoofdredacteur van Viva: ‘Soldaat van Oranje is wel de ultieme Nederlandse film. Het was niet voor niets de doorbraak van Paul Verhoeven. Ik was dertien toen de film uitkwam en heb ’m inmiddels wel tien keer gezien. Het is echt Nederlands, het ultieme Nederlandgevoel en een tijdsbeeld. De muziek is bijna een volkslied: als ik in het buitenland ben, denk ik niet aan het Wilhelmus, maar aan deze muziek, zoals in de scène met Rutger Hauer voor op de boot. Verder vond ik andere films uit deze tijd − eind jaren zeventig, begin jaren tachtig − zoals Ciske de Rat en Het Meisje met het rode Haar ook goed, ook vanwege die typisch Nederlandse thematiek. Spoorloos van George Sluizer was een verassend goede film, met een scène die je de rest van je leven niet meer vergeet: dat je op een benzinestation staat en iemand nooit meer terugkomt. Films uit deze periode hebben veel indruk gemaakt. Ik begon toen interesse te krijgen in films. Ze raakten mij en ik vergeet ze nooit meer. Nu is Nederland een volwassen filmland, met andere thema’s, meer intermenselijk. Ik ben een echte filmfanaat: De Poolse Bruid, Cloaca, Simon, allemaal prachtige films. Maar Soldaat van Oranje zou ik nóg wel tien keer kunnen zien, bij andere films heb ik dat niet. Deze film hakt er het meest in, zoals je eerste zoen of je eerste keer.’ 064=30 Dit is een selectie. De volledige festivalkalender kan op aanvraag worden toegezonden door Holland Film. Stuur een e-mail naar: [email protected] 10 - 21 okt Gent International Film Festival (België) :>AC=84DFB =55=84DFB Openings- en slotfilm Het Nederlands Film Festival dat van 27 september tot en met 6 oktober plaatsvindt in Utrecht, opent dit jaar met Ober, de nieuwste film van Alex van Warmerdam. De première vindt plaats in de Stadsschouwburg in Utrecht. 28 september gaat de film in het hele land in roulatie. Het festival sluit op 5 oktober met Forever van Heddy Honigmann, de documentairemaakster die onlangs werd bekroond met de Van Praag Prijs van het Humanistische Verbond. Op 12 oktober brengt Cinema Delicatessen de documentaire uit in de filmtheaters. (Zie ook In Roulatie, pagina 4-5, en Fragment, pagina 22-23) 12 - 20 okt Pusan International Film Festival (Zuid-Korea) 18 okt - 2 nov London International Film Festival (Engeland) 22 - 29 okt Cinekid Children’s Film, TV and New Media Festival Amsterdam (Nederland) 30 okt - 5 nov Sheffield International Documentary Film Festival (Engeland) 1 - 5 nov Holland Animation Film Festival (Nederland) 2 - 12 nov Los Angeles International Film Festival AFI Fest (VS) 8 - 12 nov New York Film and Video Festival Margaret Mead (VS) 16 - 25 nov Mannheim-Heidelberg International Film Festival (Duitsland) 23 nov - 3 dec International Documentary Festival Amsterdam (Nederland) 19 - 28 jan 2007 Angers International Film Festival Premiers Plans (Frankrijk) 19 - 29 jan Sundance International Film Festival (VS) 24 jan - 4 feb International Film Festival Rotterdam In the Picture (1) Het Nederlands Film Festival presenteert in samenwerking met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Kasteel Groeneveld een filmprogramma waarin de verhouding tussen stad en platteland, landbouw en natuur, mens en dier en natuur en samenleving centraal staat. Het programma toont ruim twintig speelfilms, korte films en documentaires. In première gaat onder andere Tiengemeten 2001-2006 (Digna Sinke) over het gelijknamige eiland, waar welvarend landbouwgebied wordt omgezet in recreatieve natuur. Ook de films Op de Grens van Peter Delpeut, Tussenland van Eugenie Jansen, Lapje Grond van Ben van Lieshout en Het geheim van Ossenisse van Hans Heijen zijn te zien. Op zondag 1 oktober wordt een selectie uit het programma vertoond op het Groeneveld Festival in Kasteel Groeneveld, waar tevens gesprekken met de makers plaatsvinden. In the Picture (2) Carel Struycken speciale gast Binnenkort gaan er twee Nederlandse horrorfilms in première: Doodeind en SL8N8. Voor het NFF reden dit als speciaal onderdeel in het programma op te nemen: nederhorror en andere vreemde verschijnselen. Het nederhorrorprogramma opent met de wereldpremière van SL8N8, het debuut van Edwin Visser en Frank van Geloven, en speciale gast is Carel Struycken. De Nederlandse acteur die door zijn rol als Lurch in The Adams Family een boegbeeld is geworden, leidt filmvertoningen in en neemt deel aan een gesprek met de jonge filmmakers die verantwoordelijk zijn voor de huidige golf aan nederhorrorproducties. Een tweede premièrefilm is Horizonica van Ramon Etman, het grootste volledig door vrijwilligers gedragen filmproject in de Nederlandse geschiedenis. De film gaat over twee groepen studenten die in het bos gedropt worden en met een minimum aan spullen de bewoonde wereld terug moeten vinden. Ze weten echter niet dat zich razendsnel een vreselijk virus verspreidt, dat al het kwade in de mens naar boven roept. Johanna ter Steege Gast van het Jaar Spoorloos, J’entend plus la guitare, Sweet Emma, dear Böbe, Paradise Road, Een Vrouw van het Noorden, Guernsey. Met een uitgebreid retrospectief brengt het NFF een eerbetoon aan de Nederlandse actrice Johanna ter Steege. De films worden door de actrice zelf ingeleid en na afloop gaat ze in gesprek met het publiek. In talkshows en gesprekken spreekt Ter Steege met aanwezige Nederlandse en buitenlandse tegenspelers en regisseurs over haar loopbaan. Ook is ze te gast in het programma Eten bij de Bios waar ze haar favoriete filmfragmenten presenteert. Tevens speelt ze een belangrijke rol in de masterclass acteren van het Binger Filmlab door de befaamde acteercoach Judith Weston, waar ze haar ervaringen zal delen met jong Nederlands talent. Bron: www.filmfestival.nl =84DF58;<?A>6A0<<0 De VPRO en de Volkskrant gaan vanaf januari 2007 een wekelijks filmprogramma maken. Het programma zal gericht zijn op het aanbod van nieuwe films in de bioscoop, op dvd of op televisie. De aandacht zal gericht zijn op Hollywood-producties en arthouse flms uit alle delen van de wereld. Het programma – er staan 35 uitzendingen gepland – wordt vanaf januari 2007 elke maandagavond uitgezonden op Nederland 2. Daarnaast zullen de VPRO en de Volkskrant filmjournaals verzorgen vanaf het Nederland Films Festival, het IDFA in Amsterdam, het Internationaal Film Festival Rotterdam en het festival van Cannes. Deze uitzendingen zijn op Nederland 3 te zien. Ook is de VPRO in september begonnen met radio-uitzendingen van Cinema.nl, met elke vrijdagavond een vraaggesprek met iemand uit de filmsector. Bron: www.cinema.nl 44ABC470;5900A6>43E>>A 58;<7D8I4= Na een terugval in 2005 is het bezoekersaantal in het eerste halfjaar van 2006 weer gestegen. Het bezoek aan de zeventien grootste filmtheaters steeg in de eerste helft van dit jaar ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar met acht procent van 541.450 naar 584.910 bezoekers. Landelijk stond de teller voor alle bioscopen en theaters na 26 weken op plus vier procent. Vooral buiten de vier grote steden lijkt de groei door te zetten. De verwachtingen voor de tweede helft van 2006 zijn positief, met films als Volver (Pedro Almodóvar) en Ober (Alex van Warmerdam). =434A;0=3B>=;8=458;<54BC8E0; Het Nederlands Online Film Festival (NOFF) is het nieuwe virtuele festival waar korte films in de categorieën drama, documentaire, experimenteel, animatie en interactief tot dertig minuten vertoond worden. Het NOFF is een initiatief van het Nederlands Film Festival. Vanaf 1 september staat het hele programma on line en kan het publiek een stem uitbrengen op de vertoonde films. Tijdens het Nederlands Film Festival strijden de drie hoogst genoteerde films op www.noff.nl om de NOFF Publieksprijs. Een vakjury van film- en internetprofessionals beoordeelt de geselecteerde films en bekroont de winnaar met de NOFF Juryprijs. De winnaars van de NOFF Publieksprijs en NOFF Juryprijs worden bekendgemaakt en vertoond op 5 oktober 2006, de laatste dag van het NFF, met vertoning van de winnende films. Aan beide prijzen is een geldbedrag verbonden van 2500 euro. Bron: www.noff.nl FILMBEELD • OKTOBER 2006 54BC8E0; , :HI6;:II: FILMBEELD • OKTOBER 2006 TEKST: GAMILA YLSTRA • FOTOGRAFIE: YVONNE WITTE - ;454= 2><?0BB84 Wat dreef je tot filmmaker? ‘Boeken. Op m’n zestiende las ik er vijf per week. Maar ik wilde ook het leven zelf: jongens, schooldrama’s, wat gebeurt er om me heen? Hebben wij betekenis of kennen wij onszelf betekenis toe? Ik zocht de verheviging van romans in het dagelijkse leven. De eerste film die grote indruk op me maakte was Last Tango in Paris. Ik zag een prachtige Marlon Brando en Maria Schneider en verlangde naar hun levens. Verlangen is het sleutelwoord.’ regisseren van documentaires over buitenlandse kinderen in Nederland. Ik dacht inmiddels: ik begin klein, dan hoeft het nog niet zo ambitieus te zijn. Zo bouwde ik zelfvertrouwen op. Na Diogenes kon ik een dramaserie maken. Een droom! Samen met Sjoerd Kuyper ontwikkelden we De Freules. Het ontstond uit een eigen verhaal, met eigen karakters. Adèle, een van de freules, gespeeld door Karen van Holst Pellekaan, was op mijzelf geënt. Een assertief type dat geregeld in verwarring raakt.’ Hoe ben je begonnen? ‘Na de filmacademie wilde ik een indrukwekkend debuut maken. Geen producent die me toen de weg wees. Gelukkig was ik ook cameravrouw, waardoor ik mezelf kon onderhouden. Bij de televisie begon ik bij de jeugdafdeling van de VPRO met het Wat is belangrijk in je werk als regisseur? ‘Gevoel, compassie, menselijk onvermogen, dapperheid, verhalen, humor, schoonheid, het goede en het ware. Maar ook het irritante, “slick”-heid, grenzen, en waar liggen die? Nieuwsgierigheid. Waar is God? Waarom is ’ie volgens veel mensen zo nodig? Zonder persoonlijke betrokkenheid kan ik geen film of televisie maken. Elke film is er om een gevoel over te dragen. Wat is de essentie: van de scène, van de karakters, van de film? Polleke, bijvoorbeeld, draagt de bitterheid van een onmogelijke liefde tussen kinderen van elf en twaalf. Met de VPRO-serie De Toekomst, die ik onlangs heb gemaakt als eindredacteur, kon ik iets doen met mijn woede over de dood van Theo van Gogh. Hoe moet ik deze maatschappij nu plaatsen? Kan ik mijn eigen toekomst beïnvloeden? Wat zegt de verwachte toekomst over het heden? Nu ben ik weer toe aan drama, aan verbeelding, aan een bijzondere visualisering. Aan publiek dat meegevoerd wil worden.’ Gamila Ylstra was in de jaren negentig hoofd van de afdeling Film bij het ministerie van OCW en projectleider filmstimuleringsbeleid bij het ministerie van EZ. In die functies was zij medeverantwoordelijk voor de oprichting van het huidige Filmfonds. Van 1999 tot 2004 was zij de eerste directeur van Fine. Sindsdien is ze programmaleider televisie bij de NPS. HET FILM- EN TELEVISIEWERK VAN REGISSEUR INEKE HOUTMAN IS STERK PERSOONLIJK . GETEKEND. HET MAG DAN OOK NIET VERWONDEREN DAT ZE HET OPNEEMT VOOR EIGENWIJS EN PRIKKELEND AUTEURSDRAMA. NPS-PROGRAMMALEIDER GAMILA YLSTRA SPRAK MET HAAR. Je maakt speelfilms én televisie? Wat zijn overeenkomsten en verschillen? ‘Kwaliteit zie ik in beide vormen. Bioscoop heeft minder actualiteitswaarde en televisie is meer een wegwerpmedium. Veel series die op andere series lijken. Imitatie van imitatie. Lef blijft belangrijk. Daarin moet de publieke omroep zich ook van de commerciëlen blijven onderscheiden. Ik ben blij dat de publieke omroep voor speelfilms en Telefilms in de nieuwe uitzendschema’s goede plekken heeft gecreëerd. Voor jeugd is de situatie na 2007 beroerd. Er is geen continuïteit gecreeerd. Een goed slot voor jeugddrama met voldoende budget is er niet! Bovendien dreigt auteursdrama dat niet binnen de nieuwe netwerkprofielen en slots past, buiten de boot te vallen. De keuze tussen eigenwijs drama en een politie- of andere formatserie is kennelijk snel gemaakt. De diversiteit neemt af, waardoor hiaten ontstaan in de programmering. Er moeten slots blijven voor uitdagende en prikkelende producties! Dat bepaalt de kwaliteit van de publieke omroep. Speelfilms komen niet tot stand zonder omroepgeld. Dit geeft Hilversum een te grote invloed op wat er gemaakt wordt voor de bioscoop en hoe. Dat wringt, want een bloeiende cultuur staat of valt bij een voorhoede die eigen ideeën op een eigen, bijzondere manier vorm geeft. Shouf Shouf Habibi! was een nieuw soort drama met Marokkaanse Nederlanders. Er werd getwijfeld of de film wel zou lopen. Nu is het een goedlopende televisieserie. Eddy Terstall kon met moeite een omroep vinden voor Simon. Uiteindelijk werd het FILMBEELD • OKTOBER 2006 Dit is het zevende interview in de rubriek Estafette, waarin filmmakers elkaars passie, drijfveren en werkwijze blootleggen. een succes. Beide films zijn relevant: de eerste voor de integratieproblematiek, de tweede voor de euthanasiediscussie. Bij televisie is Jiskefet een voorbeeld. Het is ontspanning via raar, prikkelend drama. Het ontstond dankzij een aantal enthousiaste jongens. Roelof Kiers gaf hen de kans. Van tevoren weet niemand wat succes zal boeken. Daarom moet je blijven investeren in wat tússen slots, uitzendschema’s en kijkerprofielen in hangt. Goed drama groeit vanuit eigenwijsheid en doorzettingsvermogen.’ • Ineke Houtman is regisseur. Ze maakte televisieprogramma’s voor onder meer de VPRO, waaronder Diogenes, De Freules en, dit jaar, De Toekomst. Daarnaast regisseerde ze veelvuldig bekroonde speelfilms als Madelief, Polleke en Stille Nacht. 86H:HIDGN TEKST: FRANKA MEIJER • BEELD: BENELUX FILM DISTRIBUTION A>=3A48I4=3 28A2DB NEGEN JAAR GELEDEN BEGONNEN REGISSEUR BEN SOMBOGAART EN PRODUCENT KEES KASANDER AAN DE VERFILMING VAN KRUISTOCHT IN SPIJKERBROEK, HET BEROEMDE JEUGDBOEK VAN THEA FILMBEELD • OKTOBER 2006 BECKMAN. KEES KASANDER OVER DE TOTSTANDKOMING VAN DEZE &% EUROPESE COPRODUCTIE: OVER AFGELEGEN DRAAILOCATIES EN BUITENLANDSE CO-FINANCIERS. ½= a zijn verfilming van Abeltje, kwam Ben Sombogaart met het plan Kruistocht in spijkerbroek te verfilmen.’ Met de postproductie van de film nog in volle gang, vertelt producent Kees Kasander over zijn laatste, bijna voltooide project. ‘Ik kende het boek zelf niet, maar op vakantie heb ik het gelezen en ik was meteen enthousiast.’ In het beroemde jeugdboek van Thea Beckman laat de vijftienjarige Dolf zich terugflitsen in de tijd. Hij belandt in Duitsland in 1212, op het moment dat de legendarische kinderkruistocht voorbijtrekt. Dolf schaart zich bij de duizenden kinderen op weg naar het Heilige Land om Jeruzalem te redden uit de handen van de Arabieren. De leider van de tocht, vader Anselmus, blijkt echter heel andere plannen te hebben. Kruistocht in spijkerbroek verscheen begin jaren zeventig en was – met uitgaven in onder meer België, Duitsland, Spanje en Amerika – een succes in binnen- en buitenland. Voor de film zou dus ook een groot publiek kunnen bestaan, dacht Kasander. Na zijn vakantie belde hij uitgeverij Lemniscaat voor de, toen nog vrije, rechten. De volgende stap, het schrijven van het scenario, bleek ingewikkelder. Thea Beckman (overleden in 2004) was niet tevreden met het scenario, waarin Dolf een Amerikaanse wees was die lid was van een bende. Het werd door twee Belgische en een Amerikaanse scenarist radicaal herschreven tot zijn huidige vorm. ‘Het boek is een “en toen en toen-verhaal”. Voor een film moeten personages een ontwikkeling doormaken’, vertelt Kasander. ‘Om de spanning te verhogen, is er bovendien een nieuwe structuur in aangebracht, waarin ook het heden af en toe voorbijkomt.’ Een specialist in Europese coproductie, zo kan Kees Kasander zich na jarenlange ervaring met recht noemen. 99 procent van zijn films wordt op deze manier gefinancierd. De verfilming van Kruistocht pakte hij groots aan. Het budget van 10,5 miljoen euro werd bijeengebracht door The Kasander Film Company in Nederland (12 procent), Inuit Pictures in Duitsland (28 procent), Marmont in België (25 procent), Kasander Production Ltd in Engeland (14 procent), Focus Film in Hongarije (11 procent) en Delux in Luxemburg (10 procent, puur financiële partner). Bijna negentig procent van het budget is met andere woorden uit het buitenland gehaald. Dat, zegt Kasander, is het voordeel van een Engelstalige film, die heeft een internationaal potentieel. ‘Zo’n film kun je hier niet maken. In Nederland kom je nooit aan een zo’n bedrag.’ Het uitgangspunt bij het zoeken naar coproducerende landen was dat deze zouden voorzien in de behoeften van de filmmakers: ‘De film speelt zich bijvoorbeeld bijna helemaal buiten af, dat is het specifieke aan deze film. We zochten naar afgelegen landschappen en vonden die onder andere in Duitsland en Luxemburg. Engeland lag daarnaast voor de hand om er de kinderen te casten. Ik heb daar al sinds 1984 een kantoor. In België heb ik een kantoor opgezet, zodat er niet te veel geld aan de strijkstok zou blijven hangen. Met de meeste producenten uit de andere landen had ik al eerder samengewerkt.’ Ondanks zijn jarenlange ervaring was het ook voor Kasander een moeilijke klus om de financiering van Kruistocht in Spijkerbroek rond te krijgen. Geld uit Nederland kwam van het Nederlands Fonds voor de Film, het Rotterdams Filmfonds en het CoBO-fonds, dankzij de participatie van de AVRO. De coproducenten regelden de geldstroom in eigen land. Bovendien is van maar liefst vier verschillende Europese belastingmaatregelen gebruik gemaakt. Bijvoorbeeld van de nieuwe tax shelterwetgeving in België, die investeerders een aantrekkelijke belastingvrijstelling oplevert wanneer zij investeren in een FILMBEELD • OKTOBER 2006 filmproductie. En van een Britse tax deal en een soortgelijke maatregel die onlangs ook in Hongarije is geïntroduceerd, waarbij filmmakers een bepaald deel van het budget vergoed krijgen als ze in een van beide landen iets doen in de filmindustrie. Verder kwam er geld van Duitse fondsen als MDM, Berlin- puzzelen en rommelen tot het allemaal in orde is en er komen veel advocaten en dossiers bij kijken. Het duurt maanden en het kost je negentig procent van je tijd. Je wordt er mesjoche van. Niet veel mensen zijn in staat om zo te werken, maar er is geen alternatief of oplossing.’ ‘NIET VEEL MENSEN ZIJN IN STAAT OM ZO TE WERKEN, MAAR ER IS GEEN ALTERNATIEF OF OPLOSSING’ Brandenburg en FFA en het Vlaamse Filmfonds. Uit Nederland en Amerika stapten twee risicodragende financiers in, die op basis van te verwachte verkopen een lening verstrekten waarmee het financieringstekort gedekt kon worden. Al met al een zeer complexe financiering. ‘Je moet aan een hoop voorwaarden voldoen, in elk land is het anders’, zegt Kasander. ‘De fondsen moeten op elkaar aansluiten, een bepaald gedeelte van de cast moest Duits zijn, omdat België ook een grote bijdrage heeft geleverd, zitten er ook vrij veel Belgische elementen in de film en zaten er Belgen in de crew. Het is Ook de draaiperiode bleek geen sinecure. Met gevoel voor drama kenschetst Kasander het filmen in Nederland, België, Duitsland, Luxemburg, Kroatië en Engeland als ‘een legeroefening, een circus, een rondreizend circus’. ‘We wilden niet de bewoonde wereld in beeld krijgen, dus moesten we er ver buiten gaan zitten. Gelukkig was er een basiskamp waar alles was, dat was echt de redding. Vanaf daar moest je in vijf à tien minuten naar de set kunnen lopen.’ De vaste crew bestond uit twintig leden, onder wie de Nederlandse regisseur, producent, cameraman, visagiste en haarstyliste, de vaste cast uit veertig kinderen. Samen reisden zij naar de verschillende draailocaties, waar lokale medewerkers en figuranten zich bij hen voegden. In totaal waren er vijfhonderd mensen bij de filmopnames betrokken. ‘Logistiek was het een hele onderneming. Elke beweging moest goed georganiseerd worden, anders werd het een rotzooi.’ Zoveel nationaliteiten op de set, dat zorgde voor de nodige complicaties. ‘Het was verschrikkelijk moeilijk, nog los van alle taalproblemen. Maar we zijn er inmiddels aan gewend en we kunnen ermee omgaan.’ Door het vele reizen, het draaien in het buitenland en de coproducenten die betaald moeten worden, is het geen goedkope manier om een film te maken. Bovendien, zegt Kasander, kun je nooit zo effectief zijn als je zou willen en word je soms gedwongen bepaalde acteurs of crewleden te nemen. ‘Net zoals wij niet ook zitten te wachten op een filmmaker uit Turkije, zitten andere landen niet op ons te wachten. Onze grote zwakte ten opzichte van het buitenland is dat we zo weinig geld meebrengen. Bij Kruistocht hebben Ben en ik het laatste woord, maar deelnemende landen proberen wel invloed uit te oefenen. En onze positie is daarbij niet sterk, omdat we minder geld inbrengen.’ Zit er eigenlijk wel een voordeel aan coproduceren? Kasander: && :AD8BC>27C8= B?89:4A1A>4: 2adbPSTX]9TP]b FILMBEELD • OKTOBER 2006 Producent: The Kasander Film Company Regie: Ben Sombogaart Scenario: William Haney, Jean-Claude van Rijckeghem en Chris Craps Camera: Reinier van Brummelen Geluid: Maurice Hillier Montage: Herman P. Koerts Cast: Joe Flynn (UK) als Dolf, Stephanie Leonidas (UK) als Jenne, Emily Watson (UK) als Mary Vega, Jan Decleir (België) als Count of Rottweil en Michael Culkin (UK) als Anselmus Omroep: AVRO In roulatie: 16 november 2006 &' ‘HET ENIGE VOORDEEL VAN COPRODUCEREN IS EIGENLIJK DAT HET GELD OPLEVERT’ ‘Je hebt het nodig om op budget te komen, om een film gefinancierd te krijgen. Het enige voordeel is eigenlijk dat het geld oplevert.’ Er is meer geld nodig om internationaal te kunnen werken, dat moge wel duidelijk zijn. Kasander: ‘Het zou prettig zijn als er meer uitwisseling mogelijk is. Als België een bedrag in een Nederlandse film inlegt, moet dat andersom ook kunnen.’ Oud-staatssecretaris Medy van der Laan van OC&W schreef in mei in haar brief over het filmbeleid dat de Nederlandse filmindustrie voornamelijk nationaal georienteerd is. Waarom, denkt Kasander, wordt er zo weinig gecoproduceerd? ‘Veel mensen zijn nog te schuchter’, meent de producent. ‘Bij veel makers houdt het op als het Filmfonds de aanvraag afwijst. Maar als je een goed project hebt, moet je zeker gaan coproduceren.’ Zou het de positie van de Nederlandse film en filmmakers in het buitenland versterken als, zoals Van der Laan in haar brief ook schreef, er meer aanvragen worden gedaan bij Eurimages, het coproductiefonds van de Raad van Europa? Kasander is ronduit negatief over dit Europese fonds: ‘Eurimages is een erg politieke aangelegenheid, waarbij grote landen de dienst uitmaken. De voorwaarden en reglementen zijn misdadig te noemen. Ik denk dat we moeten stoppen met Eurimages.’ De Nederlandse bijdrage aan Eurimages kan volgens hem beter besteed worden aan producenten die de stap naar het buitenland willen maken. De preproductiekosten zijn voor beginnende producenten vaak te hoog, waardoor het onmogelijk is een goede structuur op te zetten. Kasander: ‘Alleen al de advocatenkosten lopen in de tienduizenden euro’s. Tel daarbij op de kosten voor reizen en verblijven, casting, rewrites en voordat je het weet ben je 250 duizend euro verder. Het Eurimages-geld zou daarvoor gebruikt moeten worden!’ Filmmakers die de stap willen wagen, hebben veel te doen. Relaties opbouwen, zegt Kasander, is erg belangrijk. ‘Dat doe je niet door te e-mailen, maar door op reis te gaan. Veel vliegen en treinen, zeg ik altijd.’ Zijn advies: ‘Ga op zoek naar nuttige coproducenten. Let er wel op dat je niet te veel invloed verliest op inhoud, cast en dergelijke. Bovendien moet je een sterk uitgangspunt hebben. Niet een typisch Nederlands onderwerp, daar zit niemand op te wachten.’ Er zijn nog maar weinig Engelstalige Nederlandse films gemaakt, maar volgens Kasander kunnen die wel degelijk succesvol zijn: ‘Twee soorten films werken in het buitenland: films die een groot publiek kunnen bereiken, bijvoorbeeld familiefilms, zoals Kruistocht in Spijkerbroek, en unieke, bijzondere films, die iets laten zien wat je nog nooit gezien hebt, die ergens over gaan, die je uitdagen. Alles wat tussen deze twee zit, werkt niet. Er is geen behoefte aan nog meer thrillers en komedies, die worden al te veel gemaakt.’ Producenten, zegt hij, moeten op zoek gaan naar het absurde, het originele, het bijzondere. ‘Als het internationale erkenning krijgt, uitkomt in tien landen, te zien is op dertig festivals, dan heb je het goed gedaan.’ • 1D8C4=34 A464;<00C &( DOCUMENTAIREMAKER MARTIJN DE GROOT OVER DE BINGER-WORKSHOP DIE HIJ DIT JAAR VOLGDE. Het Documentary Directors Coaching Program van het Binger Filminstituut laat tien internationale regisseurs deelnemen met een eigen documentaireproject. Doel van het programma is om het documentaireproject gedurende de cursus te realiseren. Verspreid over het jaar zijn er drie workshops van een week die aansluiten op het traject van een ‘documentaire in wording’. Het begint met de workshop Scenario die wordt gegeven door John Appel. In diverse sessies geven de cursisten feedback op elkaars scenario. ‘Wat je wil vertellen in je film’ en ‘op wat voor manier’ zijn de belangrijkste uitgangspunten. De verscheidenheid in reacties van medecursisten op de filmplannen levert veel nieuwe ideeën op. Onder leiding van Appel komen behalve het scenario ook regieaanwijzingingen aan de orde. De tweede cursus gaat over Beeldtaal en wordt gegeven door de Deense filmprofessor Arne Bro. Iedere dag krijgen we korte filmopdrachten die daarna klassikaal geanalyseerd worden. Doel is het ontdekken van de eigen persoonlijke beeldtaal. Aan welk camerastandpunt geef je de voorkeur? Houd je van grote lichtpartijen of juist van schaduw? Zit je dicht op je onderwerp of juist veraf? Het gaat in deze workshop niet alleen om beeld en beeldinvulling. Samen met Bro luisteren we naar muziekstukken om te ontdekken dat juist de onregelmatigheid binnen een geordende structuur emotie teweeg brengt bij de luisteraar. ‘Film is als muziek’, stelt Bro. ‘In een montage geldt hetzelfde principe.’ Het is een intensieve week. Vaak krijgen we om half twaalf A:G:C FILMBEELD • OKTOBER 2006 TEKST: MARTIJN DE GROOT ’s avonds nog een opdracht die we de volgende ochtend om negen uur voltooid moeten hebben. Aan het eind van de week geeft iedere deelnemer een presentatie naar aanleiding van de beeldtaal die hij gebruikt heeft in de opdrachten. De laatste cursus is Montage van Stan Neumann. Neumann regisseert en monteert zijn eigen films en maakt veel producties voor ARTE. De eigen montages van de cursisten worden geanalyseerd. Vaak blijkt dat een verkeerde montagebeslissing in het begin van de film pas verderop gevolgen heeft. De kunst is te ontdekken waar de fout zit. Om het tempo te beoordelen, bekijken we iedere film versneld op de AVID (montage) zonder geluid. Op deze manier zien we of de afwisseling en dus het ritme van lange en korte scènes goed is. We krijgen de kans om een nieuwe montage te maken op basis van de analyse. Met deze montages wordt nog eenmaal een analysesessie gehouden en daarmee wordt de cursus afgesloten. Het was een intensief programma dat mij bijzonder heeft geïnspireerd en mijn kennis van scenario, (beeld)regie en montage heeft verrijkt en verdiept. • Documentary Directors Coaching Program Kosten: 900 euro Het is nog onduidelijk of de cursus een vervolg krijgt www.binger.nl, zie: documentary filmmakers DE9:H:I FILMBEELD • OKTOBER 2006 &) TEKST EN FOTOGRAFIE: THOM HOFFMAN 34<0= E0=74C<4C7>38B27 B270E4=4=B;89?4= THOM HOFFMAN SPEELT VERZETSHELD HANS AKKERMANS IN ZWARTBOEK VAN PAUL VERHOEVEN. HIJ MAAKTE OOK FOTO’S VAN DE HISTORISCHE FILMSET. NU TEKENT HIJ DE MAESTRO. ½3 AS IST MEIN KRIEG!’ luidt de kop boven het interview met Paul Verhoeven in een Duitse krant die Verhoeven ‘ein hochkarätiger Hollywoodlegende’ noemt. Het knipsel hangt in de door alle medewerkers van Zwartboek druk belopen gang in de Babelsberg Studio’s in Potsdam, Berlijn. Het is december 2005. Carice van Houten, met hoogblond Greta Garbo-achtig haarwerk, heeft net haar vroege make-up en kledingsessie achter de rug en loopt op haar moonboots naar de kamer van Verhoeven om er de scènes van deze dag door te spreken. Van Houtens favoriete muziekjes galmen vanuit haar onmisbare i-Pod door de koude gang. De 67-jarige maestro is altijd als een van de eersten aanwezig en heeft zich met een Paul De Leeuw-beker vol koffie geworpen op het storyboard, studieus zijn eigen tekeningen onderzoekend of er nog ruimte voor verbetering is. Bij The Mad Scientist, zoals Verhoeven in Hollywood schertsend genoemd wordt, is een film pas klaar bij de première, als de eerste meters film door de projector lopen. Letterlijk op elk moment tijdens de opnamedagen blijft Verhoeven geconcentreerd schaven en slijpen, zich daarbij geheel afsluitend van de gekte van de filmset. FILMBEELD • OKTOBER 2006 &* De peinzende houding, hand aan de mond, hoofd gebogen. Spijkerhemd (versleten Starship Troopers-logo) losjes uit de spijkerbroek. Het is de Verhoeven zoals ik hem graag zie, en die zo misschien het meest in zijn element is: als een schaker die de consequenties van alle volgende zetten tracht te visualiseren. Er is ook nog iets zichtbaar van het kleine jochie dat zijn wiskundeproblemen oplost, terwijl zijn vader, hoofdonderwijzer Wim Verhoeven, over zijn schouder meekijkt. Slechts één oplossing is de juiste. En die moet gevonden worden met methodisch denkwerk. Het is ook de Paul Verhoeven die als jonge filmer in de Hollandse polder in de jaren zestig dankbaar gebruik maakte van elke meter film: een unieke kans om als filmkunstenaar te groeien, een met veel wilskracht verworven gelegenheid die niet verspild mag worden. Zwartboek wil meer zijn dan een vertelling over een voorbije periode. De eindscène bijvoorbeeld vindt plaats in Israël, waar een verrassende link wordt gelegd met het heden. Dat de realiteit door het conflict tussen Hezbollah en Israël met de film op gelijke voet is komen te staan, bewijst het historische gelijk van Verhoeven, die juist met fictie de realiteit zo dicht mogelijk wil benaderen. Die zich zo graag wil meten met de regisseurs van zijn all-time favoriete films, epische meesterwerken als Doctor Zhivago, Touch of Evil of Ben Hur. Die Nederland opnieuw op de kaart zou kunnen zetten, wanneer Zwartboek inderdaad een succes wordt (wereldpremière in Venetië, in competitie voor een Gouden Leeuw). Die zijn oeuvre wil afronden met nog twee, drie ijzersterke films. Die de Hollandse azijnpissers van weleer nog immer wil laten zien wat hij waard is. En die − met de energie van een 25-jarige − met Zwartboek voor zichzelf weer een nieuwe, Europese weg is ingeslagen. De foto’s die Thom Hoffman maakte van de set van Zwartboek zullen naar verwachting dit najaar te zien zijn in een tentoonstelling die hij samenstelde in samenwerking met het Filmmuseum, met behalve de foto’s ook storyboards van de film, dagboeken en Polygoonjournaals uit de oorlog. Op het moment van schrijven is de locatie van de tentoonstelling nog niet bekend. • Deze tekst is een gedeelte van de setreportage in de Varagids van 9 september 2006. ;>AB;:>I:C8>?;:GH NEDERLANDSE 14I>4:4AB00=C0;;4==434A;0=3B458;<B 00=C0;C>4:4==8=64=4DA8<064B00= =434A;0=3B4?A>942C4= 44ABC470;5900A!% 3XbcaXQdcTda FTTZeP]dXcQaT]V 3T6aXTiT[QdbaT[TPbT!$ F1 #(½$ !8Z^\WT[bYT\TcSdXiT]S0a\T] 053 "?PaPSXbT]^faT[TPbT!$ $&$&$ #"½$ #1^[[TcYTb1[dTb 1E8 $;TTUaT[TPbT!$ 053 #½$ %:]TccTaaT[TPbT!$ 053 #!½$ &B_^ac\P]eP]ST4Tdf D8? '6dTa]bThaT[TPbT!$ 3^] !'('$ " ( &! "!#! !"" $ <5 (7TcF^TST]STaVTWT[TFTaT[S #$# & <5 1Ti^TZTab #&%$ "$½$ "'!" D8? ! "$(' 053 ' " '" 9PPa CXcT[ 1XYSaPVT ! ! !" !# !$ !% 7TcbcT]T]E[^c ETaSTaSP]ST<PP] ?PaPSXbT6Xa[b B_^ac\P]eP]ST4Tdf ;T_T[ ?PaPSXbT]^f IfPacQ^TZ >QTa 1[X]S 3T]]Xb? F^[UbQTaVT] !#' $ ! "% "" ! #( $( !( "' ' ! 8]!%e^[VT]]^VcfTTeTaVPSTaX]VT] 7TcQTi^TZPP]ST=TSTa[P]SbTÄ[\[XT_bcTaZcTadVX]STTTabcTiTb\PP]ST]eP]!%7TcQTi^TZPP]TT]PP]cP[ ]XTdfTcXcT[beXT[cTVT]3TeTafPRWcX]Ve^^aSTcfTTSTWT[UceP]!%XbSPcWTcQTi^TZPP]=TSTa[P]SbTÄ[\b PP]iXT][XYZiP[bcXYVT]EP]STcXcT[bSXTid[[T]f^aST]dXcVTQaPRWcf^aSceTT[eTafPRWc =PTT]PP]cP[\PVTaTYPaT]f^aST]ST[PPcbcTYPaT]fTTa\TTa=TSTa[P]SbT_a^YTRcT]VTW^]^aTTaS \TcTT]4daX\PVTbQXYSaPVT 64<8334;31D364CD8C641A027C458;<BG 4DA> %#&$ %#$ %#!$ %# %"&$ %"$ %"!$ %" %!&$ %!$ %!!$ &+ %! % &$ % $ % !$ % %&$ %$ %!$ 2E ]XTc2E 2E ! ]XTc2E 2E ! ]XTc2E !! 2E ]XTc2E 2E !" 2E ]XTc2E !# ]XTc2E !$ 2E ]XTc2E !% 3T2E\PPcaTVT[WPSP[bVTe^[VSPcSTVT\XSST[STQdSVTccT]bcTVT]8]ST[PPcbcTYPaT]XbWTcQdSVTceP]2EÄ[\bVTbcPQX[XbTTaS7TcW^VTVT\XSST[STeP]ST]XTc2EÄ[\X]!%f^aSceTa^^aiPPZcS^^acfTTSdaTX]cTa]PcX^]P[T R^_a^SdRcXTbI^]STaSTiTÄ[\b[XVcWTcVT\XSST[ST^_ "&Tda^ 00=C0;2>?A>3D24A4=34;0=34=8==434A;0=3B43>>A74C5>=3B>=34ABC4D=3458;<?A>942C4=900AE0=D8C1A4=6 1T[VX 3dXcb[P]S 61 ;dgT\QdaV 5aP]ZaXYZ 3T]T\PaZT] >eTaXV C>C00; !! ! ! $ !" !# " ! " ! # ! !$ !% # " " " ! " !& # & ! 3TRXYUTabe^^a!&iXY]e^^a[^_XVTRXYUTabT]iXY]VTQPbTTaS^_ST^_SXc\^\T]cQTZT]STVTVTeT]beP]Ä[\bSXTP[X]_a^SdRcXTiXY]VTVPP]^UQX]]T]Z^acid[[T]f^aST]VT_a^SdRTTaS $ ! ( % " !! !" !# 7TcR^_a^SdRTaT]\TcP]STaTe^^a]P\T[XYZ4da^_TbT[P]ST]]TT\cTT]bcTTSbVa^cTaT _[PPcbX]E^^aP[X]ST[PPcbcTSaXTYPPaf^aScWTcbcTTSbQT[P]VaXYZTaÄ]P]RXTaX]VX]WTc QdXcT][P]ScTeX]ST]8]!&iP[WTcPP]cP[R^_a^SdRTaT]ST[P]ST]]PPaeTafPRWcX]V]^V !$ !% !& bcXYVT]1T[VXXbTT]QT[P]VaXYZTR^_a^SdRcXT_Pac]TaVTf^aST]3^^aTT]fXYiXVX]VX]ST bP[Tb[TPbTQPRZaTVT[X]V[XYZcSTa^[eP]6a^^c1aXccP]]XP[bR^_a^SdRTaT]S[P]ScTiXY] dXcVTb_TT[S 9JD>CI:GK>:L FILMBEELD • OKTOBER 2006 TEKST: REBECCA BREUER • BEELD: YVONNE WITTE &, HET IS NIET EENVOUDIG DE VINGER TE LEGGEN OP DE AARD VAN DE FILMS VAN ALEX VAN WARMERDAM, LAAT STAAN ER DE JUISTE WOORDEN VOOR TE VINDEN. DAT GELDT OOK VOOR ZIJN LAATSTE FILM OBER. VAN WARMERDAM EN VASTE CAMERAMAN TOM ERISMAN OVER KWALIFICATIES, KEUZES MAKEN EN HUN BIJZONDERE MANIER VAN SAMENWERKEN. F0B64C4:4=3 9JD>CI:GK>:L FILMBEELD • OKTOBER 2006 &- 4 igenlijk vindt hij het helemaal niet fijn om over zijn werk te praten, zegt cameraman Tom Erisman na afloop van het interview. ‘Je staat er zo dichtbij, het is zozeer iets persoonlijks dat je er met woorden moeilijk recht aan kunt doen.’ Ook tijdens het gesprek blijkt het lastig om Ober, de laatste film van Alex van Warmerdam, waarvoor beide filmmakers opnieuw nauw met elkaar samenwerkten, in een bepaald genre te plaatsen. ‘Je kunt er met verschillende ogen naar kijken’, zegt Van Warmerdam. ‘Er is ook geen verschil in het camerawerk, de belichting en de sets voor een komedie en een drama, omdat ik dat verschil van tevoren niet zo aanbreng. Aan de hand van het script hebben Tom en ik het storyboard gemaakt. Daar zijn we in het geval van Ober een halfjaar mee bezig geweest. In dat proces komt de film in principe tot stand. Je ziet opeens dingen die niet werken of overbodig blijken, we hebben het dan ook veel over het licht, de camerahoeken en de sets gehad. Maar dat is niet gebeurd vanuit de gedachte dat het een komedie moest zijn, helemaal niet.’ Op de vraag hoe het verhaal bij het tekenen van het storyboard in beelden werd vertaald, antwoordt Erisman dat het verhaal in zekere zin zo komisch was, dat in de verbeelding ervan de nadruk meer op het realisme moest liggen. ‘Anders wordt het opgelegd pandoer en liggen de effecten er veel te dik bovenop. We hebben de sets bijvoorbeeld vrij realistisch, alledaags en dus low key – zonder veel effectbejag – uitgelicht. Het was ook vooral in het begin van de film, in het restaurant, belangrijk niet te “gemaakt” uit te pakken. Als je dat doet, verraad je dat er iets te gebeuren staat, dat zou doodzonde zijn.’ Dankzij het samenwerken aan het storyboard hebben Van Warmerdam en Erisman vaak aan een enkel woord genoeg om elkaar en het gewenste beeld te begrijpen. Erisman: ‘Eigenlijk hebben we de film dan al gemaakt. De dingen pakken wel eens anders uit als we gaan draaien, maar er is iets om op terug te vallen. Elke scène hebben Alex en ik al eens uitvoerig besproken en we hebben er ongeveer hetzelfde beeld van in gedachten.’ Van Warmerdam: ‘Als iets op de set dan niet blijkt te werken, komt de oplossing ook vaak vanzelf.’ Erisman zegt inderdaad precies te weten of aan te voelen wat Van Warmerdam op welke manier wil laten zien. ‘Het vertaalt zich vrij gemakkelijk, ik hoef er niet echt over na te denken.’ Van Warmerdam: ‘Het is als een na- ‘HET IS ALS EEN NATUURLIJKE KLIK DIE ONTSTAAN IS. HET MOET RAAR LOPEN, WIL HET UITEINDELIJK NIET WERKEN’ tuurlijke klik die ontstaan is. Het moet wel raar lopen, wil het uiteindelijk niet werken. Daarnaast heb ik maar een paar principes en die kennen we allebei goed.’ De principes van Van Warmerdam blijken vooral te bestaan uit zijn voorliefde voor totalen, de camerabewegingen worden niet van tevoren vastgelegd. ‘Die hebben we niet getekend, dat is de hand van Tom. Juist omdat deze film een realistisch aanzien moest krijgen, passen de soepele camerabewegingen van Tom daar heel goed bij. Het zijn geen stringente, doodstille totalen.’ Erisman brengt de camerabewegingen tijdens het repeteren van een scène – wat op de set gebeurt – tot stand. ‘Alex speelt zelf in een scène en kan die vervolgens nazien. Als dan niet opvalt dat de camera beweegt, is het in orde. Dat spreekt voor ons eigenlijk voor zich.’ Tussen zijn voorliefde voor totalen en de komedie bestaat, zegt Van Warmerdam, misschien wel een treffend verband: ‘Op een heel subtiele manier dan, zoals Laurel en Hardy veel met totalen werken. Als iemand van een ladder lazert, moet je dat niet in closeups draaien. Dan zie je niet wat er gebeurt. Dat principe van mij is eigenlijk heel eenvoudig: zodra er iets door middel van fysiek te vertellen valt – door de manier waarop iemand loopt bijvoorbeeld – moet je dat laten zien. Daarnaast houd ik erg van de omgeving. Bij het kijken naar een film denk ik vaak: laat nu eens zien in wat voor ruimte die man zit, wat de sfeer is die hem omringt. Dat vind ik belangrijk.’ Erisman benadrukt dat dit principe in de voorbereidingsfase al uitvoerig aan de orde is geweest. ‘Wat de stijl van de film wordt, is dan al bekend, daar hoeven we niet meer over te twisten. We staan op eenzelfde lijn: we zijn het erover eens hoe het eruit moet gaan zien en we zijn in staat eventuele alternatieve beslissingen – ingegeven door beperkingen in locatie of techniek – te nemen die in die lijn passen.’ Hoewel Van Warmerdam en Erisman elkaar goed aanvoelen en begrijpen hoe de film zijn eenheid verkrijgt, is er voor de toeschouwer niet gemakkelijk een bepaald thema of genre aan Ober te verbinden. Volgens Van Warmerdam komt dat misschien ook wel omdat hij op een bijzondere manier met classificaties omgaat. ‘Sommige verhalen die als drama te boek staan, vind ik juist meer helse of zwarte komedies. Zo zou je al mijn films komedies kunnen noemen – er is geen film bij waar geen humor in zit, ook al is het misschien niet het soort humor waar je om moet lachen. Misschien zijn ze meer tongue in cheek, met een bepaalde ondertoon, als een understatement. Daarnaast is het ook aan de kijker en de bagage die hij of zij zelf meeneemt. Zo zijn er mensen die alles wat ik doe ontzettend treurig vinden. Eigenlijk interesseren De sfeer van Ober mag dan tijdens het maken van het storyboard tot stand zijn gekomen, de productie is mede door het beperkte budget bepaald. Het draaien op High Definition (HD-video) in plaats van op film is niet erg goed bevallen. ‘HD vergt een heel andere manier van werken’, legt Erisman uit. ‘Het reageert zo anders op licht dan film. Bovendien moet je een interpretatie maken van wat je op twee monitoren ziet, die ook nog eens allebei een ander beeld geven.’ Van Warmerdam geeft een voorbeeld van een scène op het water: ‘We moesten camerastandpunten veranderen, omdat de zon die op de gezichten scheen een heel goedkoop beeld opleverde. Een soort Benidorm-shots, koppen die eruit zien als op een videoreportage.’ dan gaat dat ten koste van de kwaliteit en van een samenwerkingsverband dat gedurende vele jaren is ontstaan.’ Van Warmerdam is van mening dat juist het Filmfonds die filmmakers veel beter zou moeten beschermen. ‘Het Fonds zou tegen een producent moeten zeggen: “Dat salaris voor die vakman is niet reëel, dat moet omhoog.” Of: “Voor een decor in die sfeer, heb je meer budget nodig.”’ ‘ER WORDT VEEL EXPERTISE OM ZEEP GEHOLPEN’ Ook valt het de filmmakers op dat de budgetten waarvoor ze een film moeten maken steeds lager worden, waardoor het steeds moeilijker wordt om überhaupt een film te maken. Dan is, zegt Erisman, de rek er op een gegeven moment uit. ‘Er wordt veel expertise om zeep geholpen. Je moet steeds weer werken met onervaren mensen, simpelweg omdat de vakmensen op een gegeven moment niet meer bereid zijn te werken voor de helft van de prijs. Dat is doodzonde, want Nederland kent genoeg vakmensen. Die moet je kunnen inzetten. Dat heeft te maken met het gezond maken en houden van een industrie. Je moet – ook budgettair – blijven investeren in juist de vakmensen. Doe je dat niet, Ook het onderscheid tussen artistieke en niet-artistieke film bevalt Van Warmerdam niet: ‘Filmmakers zijn er in veel verschillende soorten. Ik vind het dan ook geen goede zaak om films als artistiek te bestempelen en die dan vervolgens een kleiner budget te geven. Het zou omgekeerd moeten zijn. De vraag wat een film artistiek inhoudelijk oplevert, is juist voor een betrekkelijk klein land als Nederland heel belangrijk.’ Erisman valt Van Warmerdam bij. Het is, zegt hij, niet goed om een film eerst in een hokje te duwen en vervolgens te beoordelen: ‘Je kijkt ernaar en vindt hem goed of niet. Het beoordelen van films in genres is helemaal niet zo gemakkelijk als iedereen maar gewend is te doen.’ • FILMBEELD • OKTOBER 2006 die kwalificaties me geen klap. Ik wilde al een lange tijd een film maken over een ober en had ook vooral zelf veel zin om eens een ober te spelen. In dat ene woord ‘ober’ zit al iets tragikomisch. Wie wil er nu als kind ober worden?’ Een opvallende scène in de film speelt zich af in een stoffig winkeltje. De scène is tergend traag en het licht speelt opeens wel een heel belangrijke, want extra stoffige, rol. De scène, verklaart Erisman, was bedoeld als Fremdkörper. ‘Dan mag het iets extra’s hebben. Het is zo’n bizar fragment, qua lengte alleen al, dat het geoorloofd is.’ Van Warmerdam wijst bovendien op het belang van overdrijving: ‘Film is natuurlijk overdrijven. Je wilt iets zien wat groter is dan het leven zelf. Het geweld in de film is bijvoorbeeld ook realistisch geweld, maar toch weer heel anders dan als je een film maakt over de Spaanse Burgeroorlog. Het is geen documentair geweld, het is geen actiegeweld.’ Erisman: ‘Het is geweld met een knipoog.’ ‘Er zit altijd een haakje aan’, complementeert Van Warmerdam. &. 9:@L:HI>: TEKST: CEES VAN EDE >=0570=:4;89: 64E0A4 =DD;99D8JB:CI6>G:K6C9:CEH8::HK6C:9:DK:G9:KG66<D;9: EGD9J8I>:K6CC:9:GA6C9H:9D8JB:CI6>G:H9G:><IHI>AI:K6AA:C9DDG FILMBEELD • OKTOBER 2006 9:DCO:@:G:EDH>I>:K6C9:EJ7A>:@:DBGD:E# '% 3 e heer Harm Bruins Slot lijkt me een fatsoenlijk mens met een hondenbaan. Zijn functie als voorzitter van de raad van bestuur van de publieke omroep is, ondanks de riante hoogte van het honorarium, allerminst benijdenswaardig, aangezien hij de eerst verantwoordelijke is voor de uitvoering van een onmogelijke taak. Het onmogelijke van die opdracht zit ’m in de innerlijke tegenstrijdigheden ervan: de publieke omroep moet fors bezuinigen en tegelijkertijd moet de kwaliteit worden verbeterd; de publieke omroep heeft een belangrijke maatschappelijke, culturele, informatieve en educatieve opdracht, maar moet er tegelijkertijd voor zorgen niet door de commerciëlen te worden weggedrukt; de publieke omroep moet zich als eenheid presenteren, maar tegelijkertijd willen de verenigingen uit lijfs- en ledenbehoud de eigen identiteit krachtig uitdragen. Kortom: ga d’r maar aan staan! Tot zo’n anderhalf jaar geleden omschreef de geplaagde voorzitter de positie waarin zijn publieke omroep verkeerde dan ook nog als ‘een onmogelijke spagaat’. Dat défaitisme heeft inmiddels plaatsgemaakt voor een frisse schoonmaakwoede. Of, zoals een collega-omroepmedewerker het bondig samenvatte: ‘Het is eigenlijk zo simpel: de publieke omroep is gewoon niet commercieel genoeg.’ De hele reorganisatiedrift van de afgelopen periode is erop gericht geweest om, ondanks de inperking van de financiële middelen, een groter marktaandeel voor de publieke omroep te verkrijgen. Het is niet zo ingewikkeld te bedenken hoe dat het snelst en meest doeltreffend gerealiseerd kan worden: elimineer zoveel mogelijk dure en minder goed bekeken programma’s en zet in op goedkopere, toegankelijke televisieproducties voor een breed publiek. Programmeer de succesnummers in het hart van de avond en schuif de risicovolle programma’s naar de randen van de nacht, of zet ze tegenover voetbalwedstrijden. Alleszins logische en begrijpelijke maatregelen, waarop de adverteerders (die, als het hen behaagt, toch goed zijn voor eenderde deel van het omroepbudget) dan ook enthousiast hebben gereageerd. Dat de onafhankelijke documentairefilmsector wat minder uitbundig staat te juichen is evenmin verwonderlijk. Jarenlang vormde de publieke omroep een stabiele en onmisbare nen- en buitenlandse festivals werden vertoond en bekroond. Crazy, De Zee die denkt, André Hazes – zij gelooft in mij, De Stand van de Zon, Johan Cruyff – en un momento dado, Ramses, Dans Grozny Dans… en de rij is aanzienlijk langer. Hoewel het merendeel van die producties dus via onafhankelijke makers tot stand kwam, straalde hun succes wel degelijk af op de betreffende coproducerende omroepen. Maar afgezien van de eer en het prestige die met dergelijke producties worden ingelegd, gebiedt de realiteit ook om vast te stellen dat − al was de lijst nog tien keer langer − de publieke omroep er niet de oorlog mee zal winnen, lees: de concurrentieslag met de commerciëlen. Waar in het culturele veld een bereik van twee- à driehonderdduizend kijkers een groot succes genoemd kan worden, geldt voor een publieksmedium als de televisie dat men dan ernstig in de gevarenzone verkeert. EXTERNE PRODUCENTEN WORDEN GELEIDELIJK AAN STEEDS MEER BUITEN DE DEUR GEHOUDEN pijler onder de documentairefilmproductie. In de rol van coproducent en als vertoner zorgde de televisie ervoor dat er continu veel documentaires gemaakt konden worden. Dat leverde in het afgelopen decennium een aantal prachtige uitschieters op, die terecht op bin- Vanaf het moment dat er bezuinigd moest gaan worden, kwam het genre dan ook fors onder druk te staan: plotseling was er de overtuiging dat er te veel zware informatie op de televisie was, dat die nog peperduur was ook en naar verhouding te magere kijkcijfers :4<0:4AB8=34 opleverde. Dat heeft ertoe geleid dat externe producenten geleidelijk aan steeds meer buiten de deur worden gehouden (onder het motto ‘eigen volk eerst’). Bovendien worden ze gedwongen om een steeds groter deel van de financiering zelf mee te brengen, dan wel aanzienlijk goedkoper te gaan produceren, en hebben ze zich in toenemende mate ook inhoudelijk te voegen naar de in zenderprofielen en programmaformats vastgelegde wensen van de tv-beleidsmakers. Zo’n strakkere centrale aansturing vanuit de omroep vormt een bedreiging voor de diversiteit en de vernieuwing van het genre en zet ook de onafhankelijkheid van de onafhankelijke documentairesector op losse schroeven. Maar de publieke omroep doet er alles aan om aan te tonen dat het beleid onveranderd is gebleven. Ondoorzichtig gegoochel met aantallen, programmabudgetten en criteria moet verhullen dat er wel degelijk fors bezuinigd en commerciëler geprogrammeerd moet worden. (Vergelijk het met bijvoorbeeld het kunstbeleid van de omroep: ook daarover hoeven we ons geen zorgen te maken, totdat blijkt dat ook Raymann is laat als kunstprogramma wordt aangemerkt. De heer Harm Bruins Slot doet in NRC Handelsblad van 31 juli 2006 de kritiek daarop af als populaire praat ‘in zekere kring’, wat een vriendelijke variant is van ‘het grachtengordelcircuit’). Maar men kan toch niet zomaar de verschillen wegmoffelen die wel degelijk bestaan tussen snelle, DE BEHOEFTE AAN VAKKUNDIG GEMAAKTE TELEVISIEDOCUMENTAIRES ZAL VOORLOPIG NIET AFNEMEN goed gemaakte informatieve televisiedocumentaires en de ambitieuze, doorwrochte, dure producties, die ook op een theater- en festivalpubliek mikken? Tussen afleveringen van series die zijn opgezet volgens een bepaald format en individueel geconcipieerde creatieve filmuitingen, waar maanden, soms zelfs jaren aan gewerkt wordt ? Niettemin slaat de programmadirecteur van de KRO het informatieve gehalte van Boer zoekt vrouw aanzienlijk hoger aan dan dat van de meeste documentaires. Als er dan aan het beleid niets veranderd is, dan toch in ieder geval aan het artistieke klimaat waarbinnen gewerkt moet worden. De documentaire-initiatieven van de diverse omroepen zijn samengevoegd en ingedikt (in bepaalde gevallen letterlijk gehalveerd) en worden voor het merendeel geprogrammeerd na elf uur ’s avonds, waar ze een marktaandeel dienen te halen dat consequent hoger ligt dan ooit eerder werd gerealiseerd. De vrees is gerechtvaardigd dat, zodra de bestaande voorraad is weggewerkt, de betreffende documentairerubrieken op het niet halen van die te hoge doelstellingen zullen worden afgerekend. Betekent deze opstelling van de publieke omroep dat de productie van Nederlandse documentaires wordt stilgelegd? Dat lijkt me onzin. De behoefte aan vakkundig gemaakte televisiedocumentaires zal voorlopig echt niet afnemen en tal van makers uit de sector die zich weten te voegen naar de eisen van de vernieuwde publieke omroep, kunnen daaraan een belangrijke bijdrage leveren. Voor die producenten en regisseurs die hun creatieve onafhankelijkheid niet wensen op te geven, breken lastigere tijden aan. Aan hen is binnen de huidige overlevingsstrategie van de publieke omroep even wat minder behoefte. (Dat uitgerekend zíj ook verantwoordelijk zijn voor de eerder genoemde artistieke successen is een hinderlijke bijkomstigheid.) Het is dan ook vooral voor deze categorie van filmmakers dat de Beleidsgroep Documentaire onlangs een beroep heeft gedaan op politiek Den Haag om hen, onder andere via het Filmfonds en het Stimuleringsfonds, zodanig extra steun te verlenen, dat zij kunnen blijven doorbouwen aan onze rijke en alom gerespecteerde documentairetraditie, desnoods met wat minder hulp van de publieke omroep. De heer Harm Bruins Slot lijkt me een fatsoenlijk mens en ik hoop dat hij dit leest. • FILMBEELD • OKTOBER 2006 4=I>=4 '& ;G6<B:CI FILMBEELD • OKTOBER 2006 '' TEKST: JONATHAN MEES • BEELD: COBOS FILMS 5>A4E4A Heddy Honigmann is Nederlandse van Peruaanse afkomst. Ze regisseerde een groot aantal speelfilms, documentaires en korte films, die in vele landen vertoond en bekroond zijn, zoals Tot Ziens (1995), O Amor Natural (1996), Het ondergronds Orkest (1997) en Crazy (2000). Forever, haar nieuwste film, laat de schoonheid en troostende werking zien van de beroemde Parijse begraafplaats Père-Lachaise, waar een indrukwekkend gezelschap kunstenaars begraven ligt. Gaandeweg de film wordt duidelijk dat het kerkhof niet alleen een laatste rustplaats is voor de doden, maar vooral een plek waar de levenden vrede en inspiratie kunnen vinden. Er is weinig troost te vinden tegenover de meedogenloze dood van een dierbare. Forever is een ode aan de schoonheid en aan het houvast dat kunst ons kan geven. Welke scène in Forever vind je het meest geslaagd? ‘Ik heb het liever over de meest gedurfde scène. Door uitgebreide research weet ik dikwijls wie mijn belangrijkste personages zullen worden. De structuur die ik vooraf in mijn hoofd heb, geeft mij het vertrouwen af te wijken van het script en te improviseren. Ik zag erg veel mensen langslopen bij de tombe van Proust. Toen ik vroeg waarom ze daar kwamen, bleek het vooral omdat Proust de naam is van een bekende schrijver. De meeste mensen kenden zijn boeken helemaal niet. Op een dag zag ik een man langere tijd stilstaan bij de tombe. Hij schreef telkens iets in zijn notitieboekje. Ik dacht: merkwaardig, wat zou hij schrijven? Het bleek een Koreaan te zijn die speciaal naar Parijs was gekomen om de tombes van Proust en Sartre te bezoeken. Hij bleek ook koekjes op het graf van Proust te hebben gelegd. Ik móest hem gewoon filmen, maar hij weigerde resoluut medewerking. Ik heb nog nooit zo gebedeld: “Doe het dan voor mij, omdat ik je heel bijzonder vindt.” Dat soort onzin riep ik tegen hem. Maar ik had het gevoel dat zijn weigeren met zijn gebrekkige Engels te maken had en vroeg hem of hij dan alleen het begin in het Engels en de rest in zijn eigen taal wilde zeggen. Hij antwoordde eindelijk: “Yes.” “Zal ik opnieuw koekjes op het graf leggen?” vroeg hij. “Ja!” zei ik. Het voedsel geven aan de doden ken ik van Zuid-Amerika. Binnen drie tellen stond de crew klaar om te filmen. Hij zei zoiets als: “He food for my brain, me give him food.” Alles ging volmaakt natuurlijk. Na deze ene zin in het Engels schakelde hij over op het Koreaans. Toen hij klaar was, bedank- ten we elkaar en liep hij weer weg. Zo’n scène tilt de film op een ander niveau. Deze man heeft tien jaar lang Proust gelezen en vliegt naar de andere kant van de wereld om de overledene hier koekjes te brengen. Fantastisch! Het moet een mysterie blijven en daarom is zijn Koreaans niet ondertiteld. Ik wil ook niet weten wat hij gezegd heeft. Het mysterieuze is juist een toevoeging.’ Zie je kunst als wapen tegen de sterfelijkheid? ‘Kunst als een vorm van troost voor het feit dat we allemaal doodgaan, ja, dat is zeker een van de belangrijkste thema’s in de film. Toch heb ik ook gewone bezoekers van de begraafplaats gefilmd, voor wie het graf van hun dierbare dé troost is, omdat ik vond dat er anders iets ontbrak aan het geheel. En nog iets: ik wist nog niet waarom, maar mijn intuïtie dicteerde mij in een mortuarium te filmen. De centrale locatie in de film is een begraafplaats. Het voelde of ik anders de dood aan het ontwijken was. Maar hoe vind je het personage waar je van droomt? Ik zocht iemand die houdt van een kunstenaar die op Père-Lachaise begraven ligt en die zich tevens direct bezig houdt met de dood. Hoe vaak lukt dat? Hoewel, soms tref je zelfs iets beters. Ik vroeg het Institut Néerlandais, een van de oudste buitenlandse culturele centra van Parijs, om hulp. Dankzij hun medewerking vond ik via een omweg David Pouly, vroeger kunstgeschie- ;G6<B:CI denisstudent, die in een mortuarium werkt. Hij hield veel van de Italiaanse schilder Modigliani, die op Père-Lachaise ligt, en was bereid mee te werken. Pouly is niet bang voor de dood, die maakt deel uit van zijn dagelijkse werk. Het was nog een hele toer om hem te filmen, terwijl hij een overledene aflegde, met alle voorwaarden van de begrafenisondernemer. De overledene bleek een knappe, jonge vrouw die net erg zorgvuldig. Ook voor de familie was het goed. Ze ligt daar als een “mooie engel”. Het is echt een groot geluk voor de film dat we deze scène konden filmen.’ een zachte dood was gestorven aan een slagaderlijke bloeding. Oren en hals begonnen blauw te worden en ze moest door een professional worden afgelegd. Na veel gepraat kreeg de begrafenisondernemer toestemming van de familie. Pouly’s uitgangspunt is de overledene zo natuurlijk mogelijk te laten uitkomen en hij deed zijn werk wel of niet heb gesproken, ik vaar op mijn intuïtie. Verder stel ik alleen lekenvragen. Daardoor praat men graag vrijuit. Een voorbeeld in de film is de Iraanse taxichauffeur. Ik nam een taxi van de begraafplaats naar ons appartement. Sinds ik een film over taxichauffeurs gemaakt heb, praat ik altijd met ze. Ik Hoe slaag je erin de hoofdkarakters hun emoties te laten tonen voor de camera? ‘Ik ben heel nieuwsgierig en onbevangen van aard. Of ik mensen nu vooraf hoorde zijn accent en vroeg hem of hij misschien uit lran kwam. We wilden iemand filmen die veel weet over de Iraanse schrijver Hedayat. Hij antwoordde: “Wie kent hem niet? Ook al heb ik geen universiteit gevolgd, hij is een van onze grote schrijvers.” De taxichauffeur bleek een passie voor Iraanse klassieke liederen te hebben en zong zelf. Eenmaal voor de camera, was hij echter oprecht verbaasd toen ik vroeg waarom hij was vertrokken uit Iran. “Sadeg Hedayat schreef dat hij moe was van de mensen om hem heen. Ik was ook moe van alles om me heen. Daarom ben ik ook vertrokken.” Daarna ging hij zitten. Na enige tijd vroeg ik hem om iets te zingen. Hij zei onmiddellijk: “Nee, mijn keel is niet voorbereid.” Ik liet een lange pauze vallen. Hij zag mijn teleurstelling en voelde de oprechtheid van mijn vraag. Gelukkig pakte hij toen, na enige aarzeling, een boekje met gedichten en zong. Ook dit heb ik niet vertaald. Dat zou storend zijn, want het gaat op dat moment niet om de inhoud van het lied. Bovendien is het moeilijk om aan Iraanse poëzie een eenduidige betekenis te geven.’ Forever werd als enige documetaire geselecteerd voor het competitieprogramma van het San Sebastian International Filmfestival. Het is de slotfilm van het Nederlands Film Festival in Utrecht en komt op 12 oktober uit in de Nederlandse theaters. • Kijk op www.cinemadelicatessen.nl FILMBEELD • OKTOBER 2006 Heddy Honigmann '( I:8=C>:@:CDCIL>@@:A>C< TEKST: DIDO MICHIELSEN • ILLUSTRATIE: DAAN MENS 5D60 >?E4AI>4: JKG66<I!L>?K:GO:C9:C#>C9:E:C9:CI>E<66IB:I;J<69><>I6A:BJO>:@9: L:G:A9GDC9HIJG:C#DB966GHC:A;>ABH!:"[email protected]:C6C9:G:>C;DGB6I>: I:<:C7:I6A>C<66CID:I:KD:<:C#=D:>C6BHI:G96B::C9><>I6A:9GDDB 7 et lijkt voer voor een echt jongensboek. In Amsterdam-Oost werkt een stel jonge mensen onder de naam Independent IP dag en nacht aan de ontwikkeling van een revolutionair softwaresysteem: Fuga. Nu nog in een antikraakpand, maar hun enthousiasme werkt zo aanstekelijk dat zelfs de bezoeker ervan overtuigd raakt dat ze binnen afzienbare tijd een heus kantoor zullen betrekken – en wie zegt dat dat niet in New York of Londen zal zijn. Changing the tune of media distribution: dat is de leus van Fuga en het tekent hun ambitie. Vooruitlopend op de vloedgolf in digitale distributie van muziek, film, e-books, et cetera denkt Independent IP het ei van Columbus gevonden te hebben. Dat zit zo. Je hebt analoge en digitale content, zoals film en muziek. Die zal steeds vaker en in steeds grotere volumes digitaal getransporteerd worden. Over één weg, internet, en via verschillende tussenstations komt die content terecht bij de consument in een format dat die consument kiest: pc, MP3- of MP4-speler, bioscoop, kabeltelevisie, enzovoort. Nu nog proberen vooral de grote contentaanbieders die tussenstations zoveel mogelijk te omzeilen en richten zij zich rechtstreeks op de eindgebruiker. Dat werkt meestal niet optimaal. Een Amerikaans bedrijf dat een film uitbrengt, zal die film steeds opnieuw moeten formatteren, zodat de film voor verschillende platforms beschikbaar is. Daarover moeten dus ook steeds nieuwe afspraken gemaakt worden. Bovendien is dat bedrijf veel minder bekend met lokale markten dan lokale aanbieders. Wie het geld niet heeft om een grote advertentiecampagne op touw te zetten, loopt het risico dat zijn informatie verdwijnt in de digitale archieven en databases zonder opgemerkt te worden. Wie het geld wel heeft, verspilt niet alleen een fors deel daarvan aan die verschillende formaten, maar ook aan een campagne ver van eigen huis. Tot zover de theorie, en volgens de mensen van Independent IP ook de dagelijkse praktijk. Martijn Tjho, oprichter en ceo van IIP, en collega Bart van Dam laken het wegsnijden van de tussenstations. Tjho: ‘Je kunt niet zonder marketing en promotie als je wilt opvallen in het aanbod. Iemand moet de posters ophangen. En daarvoor voldoen de bestaande fysieke netwerken uitstekend, dat is al bewezen. Dus waarom zou je de fysieke en digitale promotie scheiden?’ Tjho en Van Dam, die de gecompliceerde afspraken en netwerken van zowel de muziekwereld als de filmwereld uit ervaring kennen, zijn dan ook geen voorstanders van film één keer in zijn eigen digitale catalogus. Dat kan in een zogeheten retailportal, zodat distributeurs – alleen zij die daartoe toestemming hebben of krijgen – de film kunnen verspreiden, of in een consumentenportal, waar de film direct voor de consument te koop is. De filmaanbieder kan ook beide doen; in elk geval geeft die de distributeurs van zijn keuze de gebruiksrechten. De distributeurs kunnen op hun beurt de rechten weer verkopen aan retailers (verkooppunten). De consument kan vervolgens de film downloaden op het gewenste formaat. Aan elke stap hangen automatisch de bijbehorende afspraken, die eveneens in de digitale catalogus zijn opgeslagen. Groot voordeel voor de eigenaar van de film: die hoeft de film maar één keer aan te leveren en kan tot het einde in de gaten houden wat ermee gebeurt. Voordeel voor alle betrokken partijen: die hoeven geen van alle energie te ‘HET TEGENGAAN VAN PIRATERIJ IS NIET ONZE TAAK’ grootscheepse veranderingen. ‘De bestaande marketing- en distributienetwerken blijven gehandhaafd, er komt alleen een digitale variant bij en dat is Fuga’, aldus Van Dam, die zich vooral met filmdistributie gaat bezighouden. ‘En dat geldt ook voor de bestaande afspraken.’ Hoe Fuga in zijn werk gaat, klinkt aantrekkelijk eenvoudig: een filmaanbieder logt in op Fuga en zet zijn steken in een eigen infrastructuur, omdat ze allemaal gebruik kunnen maken van dezelfde digitale weg. Bovendien blijven de bestaande verkoopkanalen intact. Klinkt het te mooi om waar te zijn? Ook Van Dam en Tjho zijn nog niet helemaal van de verbazing bekomen. Vorig jaar zijn ze begonnen, nu al werken er in Nederland, Frankrijk en Denemarken meer dan dertig mensen FILMBEELD • OKTOBER 2006 L:[email protected]:A>[email protected]=:>97:<>CII:LDG9:C# '* FILMBEELD • OKTOBER 2006 aan Fuga, van wie veertien in Amsterdam. Investeerders en partners zijn afkomstig uit Frankrijk, Denemarken en Duitsland. In september is de eerste proef van start gegaan met zes Europese muziekaanbieders, in 2008 zal het platform voor film in gebruik worden genomen. Harry van Vliet van het Telematica Instituut, dat in samenwerking met universiteiten en bedrijven ictapplicaties ontwikkelt, erkent de waarde van Fuga: ‘Dat is een les die we geleerd hebben van de eerste internetbubble: niet vervangen maar toevoegen.’ Hij wenst Independent IP vooral veel doorzettingsvermogen en kapitaal toe. ‘Het uitgangspunt dat de hele industrie de kosten van de infrastructuur betaalt, klinkt mooi, '+ IP gelooft dat het met de digitale verspreiding van films wel eens sneller kan gaan dan de meeste betrokkenen denken, gaat Fuga inderdaad met muziek van start. ‘Think big, start small, is ons motto’, aldus Tjho en Van Dam. ‘En klein is al best groot in Nederland. We werken nu al een jaar aan een gebruiksvriendelijke interface. Er komt ook een customer service en er denken juristen met ons mee.’ In gedachten zien ze servers van IIP over de hele wereld staan: elke dag brengt een grotere vraag naar hun software. Er zijn al contracten met de muziekindustrie afgesloten – al noemen ze geen namen. Oprichter Tjho: ‘We bedingen ook niet dat iemand exclusief met ons in zee gaat. We zeggen: zet ons er maar ‘HET IS GEWOON HANDEL, MEER NIET’ maar niemand is bereid ervoor de portemonnee te trekken. Daarnaast is er natuurlijk het gevaar dat een grote partij uit de keten zelf een oplossing op de markt brengt en de andere partijen dwingt hem te volgen.’ Andere mogelijke problemen zijn natuurlijk de rechten en piraterij. ‘Ook al laten ze het aan de retailer over om een film met diverse prijskaartjes eraan te verkopen, het blijft toch een ongelooflijk complex systeem vol haken en ogen. Daaraan kun je je moeilijk onttrekken.’ Tjho schuift de kritiek terzijde: ‘Wij nemen niets in licentie. Die berust bij de eigenaar en zijn afnemers. En we hebben bepaalde beveiligingen ingebouwd om professionele piraterij tegen te gaan. Juist omdat je kunt volgen wat er met de film of de muziek gebeurt, is het mogelijk om grootscheepse kopieersessies op te sporen. Maar eerlijk gezegd vind ik het tegengaan van piraterij niet onze taak. Het wordt tijd dat de overheid eens wakker wordt en meer blauw op het net zet. Als ze kinderpornonetwerken kunnen volgen, kunnen ze ook wel iets aan illegale kopieerders doen.’ Streaming-mediadeskundige Chris Herrebrugh van Dutch View ziet Fuga vooralsnog als goede oplossing voor de muziekindustrie: ‘De kleinere, onafhankelijke platenmaatschappijen benaderen muziek al langer “buiten het cd-hoesje”. Het distribueren van muziek kan over bestaande breedbandverbindingen, maar de digitalisering in bioscoopland laat nog op zich wachten.’ Hoewel Independent bij en kijk hoe het werkt. Als je toch bij ons weg wilt, krijg je gewoon je digitale catalogus mee. We doen niet aan wurgcontracten. En als het nodig is, kunnen we zó uitbreiden.’ Natuurlijk hebben ze, ook in opdracht van de investeerders, goed rondgekeken of er al anderen met iets vergelijkbaars bezig zijn. Maar ze hebben niets gevonden. Van Dam: ‘We hebben ervaring met het opzetten van bedrijven en die weer doorverkopen. Het kan natuurlijk mislukken, het blijft spannend.’ Tjho kan niet eens doen alsóf er een kans is dat het avontuur mislukt: ‘Met een beetje mazzel zijn we in één jaar de grootste in de independent muziekwereld. Als straks het stof is neergedaald, zal iedereen zeggen: eigenlijk is het weer business as usual. Het is gewoon handel, meer niet. Maar in plaats van een vrachtwagen eropuit te sturen, sturen we het nu over de digitale snelweg. Met als groot voordeel dat je meer inzicht en controle hebt. Wat er met je handel gebeurt, wordt transparanter.’ Dat ze in stilte op hun grandioze plannen broeden, is met opzet. Pas nu de belangrijkste afspraken gemaakt zijn en de patenten zijn aangevraagd, willen ze hun plannen ontvouwen. Tjho: ‘Weet je, wat we doen is misschien niet nieuw, maar we zijn er volgens mij wel in geslaagd een bedreiging om te zetten in een kans.’ Of dat waar is, zal binnen een jaar duidelijk zijn. • www.independentip.com 7:HE>:<:A>C< TEKST: ATE DE JONG • ILLUSTRATIE: LAVA 58;<:F4BC84B FILMBEELD • OKTOBER 2006 >=34A74C 58;44A<4B REGISSEUR EN PRODUCENT ATE DE JONG WAS EEN VAN DE DEELNEMERS AAN DE EERSTE THINKTANK IN KOPENHAGEN. EEN TERUGBLIK. ', ;:C4 >H=:I7: GDE:H: J : B D G I: 8DEGD =6; 8 H : I ; 6 9J8I>:H :I:C D;BD 9 > : = G : 9:DK G D D K @ @::CI66A:>97:E6A:C4 : > I > A D E >H;>AB [email protected]:GH=:I7: 9:;>ABB [email protected] B : < H B HE::A;>A A : : K : I :G LDG9:C FILMBEELD • OKTOBER 2006 '- 3 rie vragen die samen met tientallen andere gesteld en besproken werden tijdens ThinkTank eind juni in Kopenhagen. ThinkTank is een initiatief van het Deense Film Instituut en heeft als doel de Europese film en filmpolitiek in breed verband ter discussie te stellen. Een kleine tweehonderd internationaal georiënteerde filmproducenten, nationale filmfondsvertegenwoordigers plus geïnteresseerde medewerkers van Europese filminstituten en -instanties zetten zich energiek in om antwoorden te vinden op de als hardnekkige fistels terugkerende vragen. Onder hen flink wat Nederlanders − met als opvallende bijzonderheid dat verschillende Nederlanders voor buitenlandse instituten werken. En zijn de problemen rondom de Europese film opgelost? Natuurlijk niet. En toch was de vierdaagse bijeenkomst behalve aangenaam ook zeker positief. Tenminste, als ThinkTank nu niet verdrinkt in het moeras van eenmalige goede bedoelingen. Het was de bedoeling dat er een stortvloed aan nieuwe ideeën naar boven zou komen. Vooral door de kruisbestuiving die verwacht werd van het met elkaar laten discussiëren van specialisten uit verschillende landen. Deens initiator Henning Camre riep op om onbegane paden te betreden. ‘Think out of the box’, sprak hij de groep toe voordat men in vijf kleinere groepen verdeeld werd om specifieke issues nader te fileren. Ik kwam terecht in de groep die zou onderzoeken hoe coproducties en nationale filmbelastingmaatregelen, zoals de Nederlandse CV-maatregel, gebaseerd op lokale bestedingsverplichtingen kunnen bijdragen aan Europese filmpolitiek. Maar in een groep met ruim dertig man komt het zelden tot een constructieve discussie. Wat wel gebeurde, en daarom was ThinkTank wat mij betreft toch bijzonder geslaagd, was dat de specifieke voordelen van elk systeem, en ook de problemen, uiterst helder in kaart werden gebracht. Bovendien werd er met respect naar elkaar geluisterd − niet iets wat in Nederland altijd het geval is. De filmmakers voelden snel binnen welk systeem zij het beste zouden kunnen functioneren − helaas was dat niet altijd het systeem dat hun land ook daadwerkelijk aanbiedt. De bestuurders waren openhartig over de politieke hindernissen. Het werkt, denk ik, niet om de vele voorstellen en conclusies op deze plaats te herhalen. Ongetwijfeld zal ThinkTank met een degelijk verslag komen en zal dat beschikbaar zijn voor geïnteresseerden. Maar een paar persoonlijke observaties wil ik hier wel graag optekenen. Lord David Puttnam hield de keynote speech. Daarin betoogde hij dat de interessante films, films die een visie weergeven op de wereld waarin wij leven − persoonlijk, politiek, sociaal − vrijwel niet meer in Europa gemaakt worden, maar wel in de Verenigde Staten en Azië. Op mijn vraag later die dag of hij bedoelde dat de vele filmsubsidie- FILMBEELD • OKTOBER 2006 '. en belastingmogelijkheden in Europa creativiteit eerder remmen dan stimuleren, antwoordde hij bevestigend. Zoals in Roman Polanski’s Fearless Vampire Killers de vampierjagers ongewild en onwetend het bloeddorstige gevaar in de wijde wereld verspreiden − een allegorie van het door Polanski verfoeide communisme − zo lijken de politici op Europees en nationaal niveau de kwaliteit van de Europese film langzaam maar zeker met hun goede bedoelingen te smoren. Op dit moment betekent meer geld niet betere films; het betekent te veel films met een te laag niveau. Wat mij trof tijdens de gesprekken in mijn groep, was dat Nederland niet hoog aangeschreven staat bij Europese producenten. De CV-regeling is veel te gecompliceerd voor buitenlanders en bovendien is die regeling in de praktijk op sterven na dood. Luxemburg heeft een beduidend effectiever systeem en België begint als coproductieland te groeien. Duitsland krijgt een nieuw systeem, al is nog niet duidelijk hoe open het land zal staan voor coproducties. De Engelse sales & lease back, sinds april drastisch veranderd, blijkt nog steeds als een magneet te werken. Ook op het vlak van filmpolitiek wordt Nederland niet gezien als gidsland. Overigens werd in de groep waarin subsidiesystemen werden besproken het Nederlandse Filmfonds juist gezien als ‘the best of two worlds’, aangezien hier een intendant en een artistieke beoordelingscommissies naast elkaar werken. Maar in de ogen van vooral de producenten bestaat er geen vernieuwende visie binnen ons subsidiebestel en dobberen we nog steeds voort op een zeventiger-jarenideologie, omdat de politiek het Filmfonds voorschrijft een elk-wat-wils superdemocratisch toets- en controleerbaar beleid te voeren. Producenten neigen naar een beleid gebaseerd op verlicht despotisme of naar automatische financiering zonder artistieke bevoogding. Met name Denemarken wordt gezien als gidsland, de UK Film Council vervult een voorbeeldfunctie als het gaat om lowbudget films en Frankrijk als het gaat om financiering van nationale films. Teleurstellend? Die vraag is niet belangrijk. Wat houdt ons tegen de volgende ThinkTank te organiseren? En als de Europese ThinkTank eerst andere landen aandoet, kunnen we ook genoeg vragen stellen om onze eigen toekomst nieuwe energie te geven en wel een gidsland te worden voor de rest van Europa, bijvoorbeeld door ons bestaande systeem te perfectioneren en het beter aan de buitenlandse producenten ‘te verkopen’ of door het roer drastisch om te gooien. Een voortrekkersfunctie vervult Nederland op het gebied van drugs-, euthanasie- en abortusbeleid, waterbeheersing en handel, dus waarom niet met filmpolitiek? Dat lukt alleen als er op z’n minst met respect naar elkaar geluisterd wordt en iedereen bereid is om ‘out-of-the-box’ te denken. • Filmbeeld wil informeren over ontwikkelingen en achtergronden op het gebied van film in Nederland. Filmbeeld wordt gedrukt in een oplage van 2100 exemplaren en drie maal per jaar door het Filmfonds verspreid onder zijn kerndoelgroep: scenaristen, regisseurs en producenten, overheid en politiek, branche- en belangenorganisaties en de media. De mening van geciteerde personen kan afwijken van de mening of visie van het Filmfonds. telefoon 020 5707676 fax 020 5707689 e-mail [email protected] website www.filmfonds.nl ISSN: 1574-955X 9:B>HH>:K6C=:I;>AB;DC9H>HIL::A:9></ hoofdredactie Jonathan Mees eindredactie Jojo Oomes redactieteam Toine Berbers, Ger Bouma, Arnold Heslenfeld, Kees Ryninks medewerkers #7 Rebecca Breuer, Cees van Ede, Martijn de Groot, Thom Hoffman, Ate de Jong, Franka Meijer, Daan Mens, Dido Michielsen, Karina Smulders, Maarten Wijdenes, Gamila Ylstra art direction Lava grafisch ontwerpers, Amsterdam (Jorgen Koolwijk & Leon Dijkstra) fotografie Yvonne Witte druk en lithografie Gravo Offset, Purmerend Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. • het stimuleren van de filmproductie in Nederland, met nadruk op kwaliteit en diversiteit; • het bevorderen van een goed klimaat voor de Nederlandse filmcultuur. Om dit te bereiken geeft het Fonds filmmakers financiële ondersteuning bij het ontwikkelen, realiseren en distribueren van films. Het Fonds is betrokken bij de totstandkoming van lange speelfilms, documentaire films, experimentele films, korte films en animatiefilms. Daarnaast heeft het Fonds geld beschikbaar voor bijzondere activiteiten op het gebied van film. Ronald Ockhuysen Koen van Otterdijk Willem Schouten Pieter van Lierop ★★ ★★★★ ? ★★★★ ? ★★★ ★★★★★ ? ★★★ ★★★★ Jos de Putter Pieter Jan Smit Mercedes Stalenhoef Rob Smits ★★★ ? ★★ ? ★★★ ★★★★ ? ? ★★★ ? ★★★ ★★★ ? ? ? ? ★★★★ ★★★ ? ? ? ? ? ? ★★★ ? ★★★★ ? ★★★★ ★★★ ★★★ ? de Volkskrant ★★★ ? ? ★★ ? FilmValley ★★ ★★★★ ? ? ★★★★★ Spits ★★ ★★★★ ? ? ? GPD Dagbladen André Nientied ★★★ ★★★★ ★★ ? ★★★★ Nieuwe Revu Jan Pieter Ekker de Volkskrant ★★ ★★★ ★★★ ★★ ★★★ Het Parool ★★★ ★★★ ? ? ★★★ Algemeen Dagblad Mischa Alexander David Lammers Arend Steenbergen Johan Nijenhuis Fien Troch HE::A;>AB Sportman van de Eeuw Langer Licht (De Oversteek) Don ZOOP in India Een Ander zijn Geluk Jos van der Burg A424=B4=C4=B2>A4 Ab Zagt 8DAD;DCG:8:CH:CI:CH8DG: ;>AB7::A9>H::CJ>I<6K:K6C/ Het Nederlands Fonds voor de Film Jan Luykenstraat 2 1071 CM Amsterdam 9D8JB:CI6>G: How many Roads L’Ami Hollandais Ik wil nooit beroemd worden Jungle Rudy 0 = zeer slecht ★ = slecht ★★ = matig ★★★ = redelijk ★★★★ = goed ★★★★★ = zeer goed ? = niet gezien 74CE4A;434= 74A;4453 Een van de leuke dingen aan spelen in een film is dat je soms iets moet leren wat je nog nooit hebt gedaan, omdat het personage dat je speelt een bepaald beroep heeft, een andere taal spreekt, heel goed kan kunstschaatsen, paardrijden of wat dan ook. In de film Wolfsbergen van Nanouk Leopold, die we voor de zomer hebben gedraaid, speel ik een altvioliste. Iemand dus die heel goed altviool kan spelen! Nu heb ik van mijn twaalfde tot mijn zestiende een poging gedaan cello te leren spelen. Ik zeg een poging, want het was geen goed huwelijk tussen mij en de cello. Toen ik er op mijn twaalfde aan begon, vond ik het geweldig. Mijn ouders huurden een cello voor me en ik vond hem prachtig. Bovendien was het bijzonder interessant om met een cello op mijn rug door de stad te lopen als het-meisje-metde-cello. Maar toen begonnen de lessen en al snel merkte ik dat het bijzonder moeilijk is om überhaupt een enigszins draaglijk geluid uit de cello te krijgen, laat staan er een prachtig muziekstuk op te spelen. Een grote teleurstelling. Langzaam brokkelde het romantische beeld van het-meisje-met-de-cello af tot er na vier jaar ploeteren niets meer van over was en ik mijn cellomislukking diep in mijn herinnering liet wegzakken. Toen Nanouk mij bij onze eerste ontmoeting vertelde dat ik in haar film een concertvioliste zou spelen, dacht ik dan ook niet meteen aan mijn geschiedenis met de strijkinstrumenten, maar riep ik enthousiast dat het me een enorme uitdaging leek en dat ik niet kon wachten om eraan te beginnen. Ik zou maar twee maanden de tijd hebben om met de altviool te oefenen, voordat we de scène in de concertzaal zouden opnemen. Er werd van mij niet verwacht dat ik heel goed altviool zou kunnen spelen, maar wel dat ik zou leren hoe ik de viool en de strijkstok professioneel moest vasthouden. Ik diende het muziekstuk zo te kunnen meestrijken, dat het leek =:I96<7D:@ FILMBEELD • OKTOBER 2006 TEKST: KARINA SMULDERS BEELD: JAAP VRENEGOOR, CIRCE FILMS (& alsof ik daadwerkelijk muziek maakte. Ik kreeg een prachtige altviool en op de dag van de eerste les bond ik de vioolkoffer op mijn rug en stapte ik op mijn fiets. Een heroïsch gevoel maakte zich van mij meester. Het gevoel van het-meisje-met-de-viool… De angst sloeg me om het hart. De herinnering aan mijn celloverleden drong zich onafwendbaar aan mij op. Het zweet brak me uit: ik zag mezelf zitten als twaalfjarige met een verkeerde spijkerbroek en vrolijke gympen. Een gefrustreerd meisje dat vergeefs op een prachtig instrument zit te zagen. Ik begon langzamer te fietsen en smoezen te bedenken om onder de vioolles uit te komen, maar omdat ik geen twaalf meer ben, trof ik mezelf tien minuten later aan op de stoep van mijn vioollerares. Om een lang verhaal kort te maken: na veel geploeter kreeg ik het voor elkaar om geloofwaardig te doen alsof. En eindelijk, eindelijk was ik tijdens de gevreesde opname voor één dag: het-meisje-met-de-viool. • *8*)*61&3)743)7:446)*.12+*1.(.8**6843)*678&&3)*2&0*67 2*8-9356*[email protected]*8./)*37-*8*)*61&3)7.12*78.:&1 *>*A1270;&2*384878&3)2*8**3'./)6&,*:&3-*8*)*61&3)743)7:446)*.12;;;A12+43)731./0:446)*:*6843.3,7)&8&45;;;A12+*78.:&131 6*[email protected]*7 &3,* 5**1A12 Ober:&36*,.77*96 *37(*3&6.781*<:&3 $&62*6)&2*3564)9(*38 6&3.*8.12&6(:&3 $&62*6)&2 45*3.3,7A12 SL8N8:&36*,.77*967*3 7(*3&6.78*36&30:&3 *14:*3);.3#.77*6*3 564)9(*38&,*78**.12 &68.3&,*78** Nachtrit:&36*,.77*96 &3&*(-97-8&3 7(*3&6.786&30=.''*37 *3564)9(*38$&8*61&3) .12&3:&3)*6%&3)*3 $.1&384*0*12&3 6*[email protected]*7&3,* 4(92*38&.6*7 Pretpark Nederland:&3 6*,.77*96.(-.*1:&365 *3564)9(*38*&2.1.* :*1.*3&37*3 Ave Maria:&36*,.77*96 49(-0&:&36&0*1*3 564)9(*38,243).12 !*1*:.7.43&33*0* 441&&6)&37)*$**67 &37)*$41+ The Dutch touch:&3 6*,.77*96"16.0**12*6 *3564)9(*38,243) .12!*1*:.7.43&33*0* 441&&6)&37)*$**67 &37)*$41+ Forever:&36*,.77*96*))= 43.,2&33*3564)9(*38 4'47.127&62*34'47 7148A12 Blond, blue eyes:&3 6*,.77*96 .243*)*#6.*7 *3564)9(*38&,*78**.12 &68.3&,*78** Dealing and Wheeling In Small Arms:&36*,.77*96 &3)*66&3(0*3*3 564)9(*38 &3)*66&3(0*3 .12 Tiengemeten 2001-2006:&3 6*,.77*96.,3& .30**3 564)9(*38 .12.,3& .30* 6*[email protected]*73.2&8.* *33)*6>4*0 38;.00*1.3, Mortel:&36*,.77*96*2(4 412&3*3564)9(*38 44:*7&38.*3*)*6443 Lost Cargo:&36*,.77*967 .*8*63,*17A2*61.7 *3564)9(*38.1978*6 64)9(8.4376349) ./0*3**68:&34*8-*2 *3.(-.*1 3./)*67 Hard Boiled Chicken:&3 6*,.77*966/&3$.17(-98 *3564)9(*38.1978*6 64)9(8.4376349) ./0*3.(-.*1 3./)*67*3 47&6.*3&37*3 The Aroma of Tea:&3 6*,.77*96.(-&*19)40)* $.8*3564)9(*38.3?!? .12564)908.*$.11*2 !-./77*3 Marzipan:&36*,.77*96 &641.3&*.<*3564)9(*38 &641.3&*.< Surveillance Room:&3 6*,.77*96.(-.*1 3./)*67 *3564)9(*38.1978*6 64)9(8.4376349)./0*3 Bezoek aan het vrachtschip :&36*,.77*96466.8 84112&3 *3564)9(*38 8.(-8.3,"3.8 &=243):&3)*6&&./ 6*[email protected]*7 ! Turkse chick:&36*,.77*96 4)*;./06./37*3 564)9(*3848*1.127 *64*3*0*66&37:&3 *78*1 Birthday Boy:&36*,.77*96 -6.7$.8(-*11*3 564)9(*3862&).114.12 3)6?47 Blondje:&36*,.77*96 &3=&*1 9,&;&6&*3 564)9(*38*22.3,.12 *438.3**8.84478)* #6.*7 Dummy:&36*,.77*96 .*)*6.0:&344./*3*3 564)9(*38&2.1=++&.6 .127 &33&&'*6=)* 43,*1446836978 De Getuige:&36*,.77*96 6.0)*69=3*3564)9(*38 7;&8*6.12&6(&6= Naakt:&36*,.77*9671'*68 &3:&3**7.*)*6.0 ''.3,**3564)9(*38&0* !#78-*6:&3**9;*3 41&3)&)*4*6 Penvriendin:&36*,.77*96 *11*478-92&*3 564)9(*38466.34 38*68&.32*38:4 4461&3)*6 Raak:&36*,.77*96&364 2.872&3*3564)9(*38 7;&8*6.12&6(&6= Worst:&36*,.77*96;&1) *9;7-&*3564)9(*38 ,243).12!#&37)* $**67&37)*$41+ Het Zusje:&36*,.77*96 &6(4:&3*++*3*3 564)9(*38*22.3,.12 *438.3**8.84478)* #6.*7 6*[email protected]*7 3*.,-8 8&3) Absolutely positive:&3 6*,.77*96&8*64;3*3 564)9(*38*22.3,.12 *438.3**8.84478)* #6.*7 Afdwalen:&36*,.77*96-6.7 $*78*3)465*3564)9(*38 48*1.127*64*3*0*6 6&37:&3*78*1 De vogelaar:&36*,.77*96 11*3142*3564)9(*38 48*1.127*64*3*0*6 6&37:&3*78*1 Divina gloria:&36*,.77*96 .(-.*1:&365*3 564)9(*38950.3.12 3)6?!**1*3 &3)*6:&3 *967.*8*69./5*67 Zomerdag:&36*,.77*96 &60)*14**3564)9(*38 950.3.123)6?!**1*3 &3)*6:&3*967.*8*6 9./5*67 Kinkerstraat:&36*,.77*96 &7(&1* .2437*3 564)9(*38950.3.12 3)6?!**1*3 &3)*6:&3 *967.*8*69./5*67 Shahram en Abbas:&3 6*,.77*96*2=:&3 *9,8*3*3564)9(*38 *22.3,.12*438.3* *8.84478)*#6.*7 Subiet! :&36*,.77*96 .243*:&3977*1)465*3 564)9(*38*22.3,.12 *438.3**8.84478)* #6.*7 Blindgangers:&36*,.77*96 !&1191&- (-;&'*3 564)9(*3848*1.127 *64*3*0*66&37:&3 *78*1 6*[email protected]*7:*6= 5.(896*8*117&7846= Anderman:&36*,.77*96 &&5:&3*97)*3*3 564)9(*387;&8*6.127 &6(&6= Happy end:&36*,.77*96 &6*14.3,*3564)9(*38 468&&1*).& .243*:&3 )*64*0 De 9 levens van mijn auto :&36*,.77*96786.)977.30 *3564)9(*38#41=&.127 *3.7#&71.33*0* 2.87 Wegwerkers:&36*,.77*96 *''.*1*./3*3564)9(*38 4&6.3,.1274=&2*7 &3&872&